Россиянинг уқувсизлиги сабаб Сурияда террорчилар қамрови кенгайди

Кузатувчилар ва фаолларга кўра, Россия режим назоратидан ташқарида бўлган сўнгги анклавдаги тинч аҳолини ҳимоя қилолмай, Идлибдаги экстремистлар ваколатларини бехосдан ошириб юбориш билан Сурия урушига аралашувида муваффақиятсизликка учраган.

Сентябрь ойида Россия ва Туркия вақтинчалик сулҳ борасида келишиб олдилар, у Идлиб ҳудудини Сурия режимининг ялпи ҳужумидан ҳимоя қилиши керак эди.

Бироқ бу сулҳ «Ал-Қоида» шўъбаси бўлган «Таҳрир Аш-Шом» гуруҳининг ҳудудни тўлиқ эгаллаб олиши ортидан бекор бўлган. Ҳудуддаги тинч аҳоли эса зулм, қонунсизлик ва ташқаридан амалга оширилаётган бомба ҳужумларидан азият чекмоқда.

Сулҳ битими кучга кирганидан кейин Идлибда «Таҳрир Аш-Шом»нинг ҳудуддаги бошқа қуролланган мухолифатчи гуруҳлар ҳисобига кенгайгани кузатилган, деди суриялик журналист Муҳаммад Абдуллоҳ «Дияруна» нашрига.

Келишув экстремистлар иттифоқи таъсирининг кенгайишига сабаб бўлди, деди у. Гуруҳ иқтисодий ресурслар устидан назорат ўрнатиб, солиқлар йиғиш ҳамда озиқ-овқат ва нефть маҳсулотлари каби асосий товарлар савдосини қўлга олишга муваффақ бўлган.

Унинг айтишича, натижада «Таҳрир Аш-Шом» сулҳ битими кучга киришидан аввалги ҳолатига нисбатан анча кучайган, берилган бошпана эса унга ҳарбий ва сиёсий салоҳиятини бир жойга жамлаш имконини тақдим этган.

Идлиб ҳудуди «Ал Қоида» ва «Ислом давлати» (ИД) билан боғлиқ бошқа экстремистик гуруҳлар учун ҳам бошпана бўлиб қолди, деди Абдуллоҳ.

Сулҳ бекор бўлди

«Руслар аралашган ҳудуд ва халқаро коалиция кирган ҳудудлар таққосланадиган бўлса, воқеликда жуда катта фарқ кўзга ташланади», деди у.

Унинг сўзларига кўра, халқаро коалиция ИДга қарши кураш ва озод қилинган ҳудудларни тиклашда Сурия демократик кучларини (СДК) қўллаб-қувватлаган.

Бу ҳудудлар маҳаллий кенгашлар томонидан бошқарилади, улар тиклаш ишларида ўз ёрдам ва хизматларини тақдим этмоқдалар, деди у. Идлиб террорчилар инига айланганидан бери маҳаллий аҳоли асосий хизматларнинг йўқлигидан азият чекмоқда.

Идлиб вилоятида яшовчи маҳаллий аҳолининг фикрича, сулҳ битими илк кунлардаёқ муваффақиятсизликка учраган, сабаби кўплаб туманлар аввал бўлгани каби ҳар куни ўққа тутилмоқда дейди идлиблик фаоллардан бири Ҳайсам ал-Идлибий «Дияруна» нашрига.

Унинг айтишича, ҳаво ҳужумларининг аксар қисми «Таҳрир аш-Шом» позицияларига эмас, балки тинч аҳоли яшайдиган ҳудудларга қаратилган, бундан эса тинч фуқароларни вилоятнинг ички туманларга ҳайдаш орқали ҳудудни буткул тозалаш мақсад қилинган.

Сурия режимининг Идлибда кимёвий қурол қўллаши ва сулҳга путур етказишга уриниши мумкинлиги борасида хавотирлар пайдо бўлган.

Оташкесим тинч фуқароларнинг шароитларини яхшилаши ёки уларни асосий маҳсулотлар билан етарли даражада таъминлашга ёрдам бериши керак эди, лекин амалда бунинг акси юз берди ва энди Идлибга ёрдам етказишнинг имкони йўқ, деди ал-Идлибий.

Бу ердаги аҳолининг аксари тирикчилик воситаларисиз ва ишсиз, қашшоқлик чегарасида кун кечиради, асосий маҳсулотларнинг тақчиллиги сабаб уларнинг нархи кўтарилиб кетган, деди у.

Сурия давлати «инқироз ёқасида»

Россия оммавий ахборот воситалари мамлакатнинг Сурияга бостириб киришини «сурияликларга ёрдам бериш ва террорни енгиш»га уриниш сифатида тасвирлашда давом этмоқда, деди суриялик ҳуқуқшунос Башир ал-Асам «Дияруна» нашрига.

«Бироқ, жойлардаги воқелик бунинг аксини кўрсатмоқда», деди у Россиянинг ягона ютуғи Башар Асадни иқтидорда ушлаб туриш бўлганини таъкидлар экан.

Сурия давлати инқироз ёқасида турибди, деди у. «Россия эса унинг иқтисодиётини қўллаб-қувватлаш учун ҳеч нарса қилгани йўқ.»

Режим назоратидаги ҳудудлар, асосан Эрон ислом инқилоби қўриқчилари корпуси ва унга алоқадор исёнчилар ихтиёрида ёки Россия ва унинг қўлловидаги исёнчилар ҳимояси остидаги Сурия армияси қўлида қолган, деди Ал-Бассам.

«Бу исёнчилар Сурия эмас, балки бевосита Россия қўмондонлигига бўйсунади. Россиянинг Сурия давлати ва армиясига ёрдам бераётгани ҳақидаги даъволарини Сурия қўмондонлиги рад этмоқда», деди у.

Ҳозир кунда Россия Суриянинг Бадия (чўл) ва Бадият Тадмор (Палмира саҳроси) вилоятларидаги конларга қўшимча равишда ўз қўлига олган нефть конлари хавфсизлигини таъминлаш билан овора, деди у.

Россия Суриядаги кўплаб ресурслар борасида узоқ муддатли шартномаларга эришган ва уларга маблағ тикиб, узоқ вақт давомида фойда олишни кўзламоқда, деб қўшимча қилди у.