Қирғизистонлик болалар «Газпром»нинг қинғирлиги сабаб Бишкекдаги мактабда ўқиш имкониятидан маҳрум бўлдилар

БИШКЕК – Россиянинг йирик энергетика компанияси «Газпром» Бишкекда бепул таълим берадиган замонавий ўрта мактабни қуришга ваъда берганида, маҳаллий аҳоли жуда мамнун бўлган эди.

Энди эса улар ғазабда, сабаби компания мактабда ўқиш учун фақат бадавлат оилалар тўлай оладиган нархларни белгиламоқда. Маҳаллий аҳоли бу ҳолатни «жамиятга қарши қаллоблик» деб баҳолаган.

Мактабнинг тарихи 2013 йилда бошланган бўлиб, ўшанда «Газпром» Қирғизистонда табиий газ етказиб берувчи энг йирик компания – «Қирғизгаз»нинг 100 фоиз акцияларини харид қилганди.

Рамзий 1 доллар эвазига амалга оширилган битим шартларига кўра, «Газпром» беш йил давомида Қирғизистоннинг газ инфратузилмасини модернизация қилиш ва тиклаш билан шуғулланиши керак эди. Бундан ташқари, Россиянинг газ соҳасидаги гиганти Қирғизистонда спорт иншоотлари ва мактаблар барпо этиш мажбуриятини олган.

«Газпром» Қирғизистон пойтахти Бишкекда ўрта таълим мактаби барпо этди. «Газпром» раҳбари Алексей Миллер мактабда 33 та замонавий ўқув хонаси, компьютер хоналари, мультимедиа кутубхонаси, лаборатория ва аудитория, 350 ўринли ошхона, иккита спорт зали ва иккита ёпиқ сузиш ҳавзаси, шунингдек, очиқ спорт майдончалари бўлишини айтган.

Миллер 2017 йил августда Қирғизистоннинг ўша вақтдаги президенти Алмазбек Атамбаев билан бўлажак бино пойдеворига тамал тоши қўяр экан, «мактаб халқаро миқёсдаги амалиётнинг энг яхши намунаси бўлиб, унинг қурилиши Қирғизистондаги ёш авлоднинг ҳар томонлама ривожи учун жиддий туртки беради», деб айтган эди.

Бишкек шаҳар ҳокимлиги ҳам «аср лойиҳаси»га ўз ҳиссасини қўшди – мактаб учун 3,5 гектар ер ажратиб, унга олиб борадиган асфальт қопламали йўл қурди.

Бу ишлар учун ҳокимиятдан қанча маблағ ажратилгани ошкор этилмаган.

Бойлар учун мўлжалланган мактаб

Бироқ, шу йил ёз ойи бошларида қуриб битказилганидан сўнг, мактабнинг бепул эмаслиги маълум бўлди.

«Газпром» тарафидан таклиф этилган таълим нархи ойига 22 минг қирғиз сўмини (315 АҚШ доллари) ташкил этган. Бу ҳақда 24.kg нашри июнь ойида Бакуля Жалилова исмли Facebook фойдаланувчисига асосланиб хабар қилди.

Бу хабар мактабнинг қуриб битказилишини кутаётган маҳаллий аҳолини эсанкиратиб қўйган. Расмий статистикага кўра, 2018 йилда Қирғизистонда ўртача ойлик маоши 235 АҚШ долларини (16415 қирғиз сўми) ташкил этди.

«Лолу ҳайронман. Сентябрда биринчи синфга чиқадиган ўғлимни қаерга олиб бораман энди?» дейди мактаб жойлашган «Асанбой» микрорайонида яшовчи Тилек Сурабалдиев.

Мактаб яқинидаги ҳудудда истиқомат қилувчи Сайкал Абдиразаева ҳам Карвонсарой билан суҳбатда ҳар куни фарзандини автобусда шаҳар марказига олиб боришга мажбур эканини айтган.

2017 йилда Атамбаев ва Миллер мактаб қурилишини бошлаб беришганида маҳаллий аҳолининг боши осмонга етган эди, деб эслайди у.

«Лекин, энди маълум бўлишича, мактаб бойлар учун қурилган экан. Бу каби ҳашаматли мактабга бориш учун бизда бунча пул йўқ», дейди Абдиразаева Карвонсарой бидан суҳбатда.

«Фарзандим ўқий олмаса, обсерваторияси бор улкан мактаб нега керак? Бу синфхоналарда ўқий олмаса, бассейнда чўмилолмаса, футбол майдонида ўйнай олмаса?» дейди у.

Аёлнинг айтишича, «Газпром» мактабининг директори Азамат Дикамбаев унинг бу саволларини жавобсиз қолдирган.

Бишкек шаҳар ҳокими Азиз Суракматовнинг тан олишича, мактабнинг йиллик харажатлари 150-200 миллион сўмни (2,1-2,9 млн. АҚШ доллари) ташкил қилади, шаҳар бюджетида эса бунга маблағ йўқ.

«Қинғирлик»

Бишкеклик ҳуқуқшунос, «Таза Табигат» (Тоза табиат) жамоатчилик бирлашмаси раҳбари Анора Дауталиеванинг фикрича, «Газпром» аввал-бошдан ўз мактабидан фойда олишни кўзлаган.

«Газпром»нинг мактаб учун тўлов жорий этиши «халқни алдаш» билан баробар, деди у нашр билан суҳбатда. «Мактаблар каби ижтимоий объектлар энг аввало оддий одамлар учун барпо этилиши лозим, «Газпром» эса уларни алдади ва мактабда таълим олиш имкониятидан маҳрум қилди.»

«Газпром» бу иши билан қирғиз болаларини бой ва камбағалларга ажратди, деди у.

Дауталиеванинг ишонишича, «Газпром» Қирғизистон ҳукуматининг унга нисбатан хайрихоҳлигидан фойдаланиб қолишга қарор қилган.

«Бундай бой компания ўз фойдаси эмас, балки болалар ҳақида қайғуриши керак эди», деди у.

Шунга ўхшаш воқеа Арманистонда ҳам содир бўлган. 2016 йилда «Газпром» мактаб ва спорт иншоотини қуришни бошлаган Ереванда маҳаллий аҳолига уларнинг фарзандлари мактабда бепул ўқишлари мумкин, деб ваъда берилган эди. Қурилиш 2018 йилда якунланиши керак эди.

Шундай бўлса-да, бино қурилаётган вақтда янги мактабда ўқиш учун йилига 1 млн. драм (2100 доллар) тўланар экан, деган хабарлар пайдо бўлди. Бундан кескин норози бўлган ереванликлар ўтган йил сентябрь ойида «Газпром»нинг «ижтимоий дастурлари» моҳиятига аниқлик киритишни сўраб, компания раҳбари Миллерга очиқ хат йўллаганлар.

Дауталиевнинг айтишича, Бишкекдаги мактаб «Газпром» эмас, давлатники бўлиши керак эди.

«Биз болалар эҳтиёжлари ва ҳуқуқлари ҳақида унутмаслигимиз керак. Гап инфратузилмада эмас, балки таълимнинг ўзида. Қирғизистон конституциясига кўра, ҳар бир фуқаро таълим олиш ҳуқуқига эга, «Газпром» эса бу каби тамойиллардан йироқ кўринади», деди у.

Бу Россия газ конгломератининг Марказий Осиёда норозилик келтириб чиқариши билан боғлиқ биринчи ҳолат эмас. Масалан, аввалроқ шу йилда «Газпром» Туркманистонни ўз табиий газини жуда паст нархда сотишга мажбур қилган эди. Шунингдек, 2018 йилда «Газпром» Тожикистоннинг қазилмалар борасидаги умидини пучга чиқариб, мамлакатда нефть ва газ бурғилашни тўхтатган.