Дунё иммунологлари Россиянинг янги COVID-19 вакцинасига оид даъволарига шубҳа билан қарамоқда

МОСКВА – Дунё олимлари ва кузатувчилар Россиянинг COVID-19га қарши вакцинасининг самарадорлиги юзасидан берган баёнотини тушуна олмай ҳайрон бўлмоқда.

Россия ҳукуматининг чоршанба (11 ноябр) кунги хабарига кўра, мамлакатда ўтказилаётган кенг кўламли синов жараёнининг оралиқ таҳлиллари «Спутник V» вакцинасининг 92%га самарадор эканлигини исботлаган.

Бу рақамлар икки дозада вакцина қабул қилган 16 минг кишидан олинган натижаларга асосланган, дейилади Россия соғлиқни сақлаш вазирлиги, Гамалея номидаги Миллий эпидемиология ва микробиология илмий маркази ва Россиянинг бевосита инвестициялар жамғармаси (РБИЖ) томонидан тарқатилган баёнотда.

«Спутник V» вакцинасининг самарадорлиги 92 фоизни ташкил этди, дейилади баёнотда. Айримлари плацебо қабул қилган 20 нафар кўнгиллида COVID-19 тести мусбат натижа берганидан сўнг, рақамлар ҳисоблаб чиқилган.

Россия соғлиқни сақлаш вазири Михаил Мурашко клиник синовлар натижаларини юқори баҳолади. «Тадқиқотлар «Спутник V» – коронавирус инфекцияси тарқалишини тўхтатиш учун самарали ечим эканлигини кўрсатди», деди у.

Бу баёнот АҚШнинг Pfizer трансмиллий фармацевтика корпорацияси ва Германиянинг Biotech биотехнологик компанияси ўз вакциналари самарадорлиги 90 фоиздан юқори эканлигини эълон қилганидан икки кун ўтиб берилган.

Pfizer/Biotech вакциналари самарадорлигини аниқлаш бўйича ўтказилган синовда 44 мингдан ортиқ одам иштирок этган. Бу икки компания самарадорлик кўрсаткичини тасдиқлаш учун COVID-19 билан боғлиқ 94 та ҳолатни таҳлил қилган, деб ёзади Science Magazine нашри.

Тезлик эмас, сифат ва хавфсизлик муҳим

«Россиянинг баёнотини тушунтириш жуда қийин», дейди Россиянинг Клиник синовлар ташкилотлари уюшмасини бошқарадиган ва мамлакатда COVID-19 вакцинаси бўйича олиб борилган тадқиқотлар ва ишланмаларни диққат билан кузатиб бораётган москвалик ҳуқуқшунос Светлана Завидова.

«Қўрқаманки, улар Pfizer натижаларини кўриб, унга шунчаки 2 фоиз қўшиб қўйишган бўлиши мумкин», деди у Science нашри билан суҳбатда.

Россия даъволари ишонарли эмас, дейди келажакдаги вакциналарни такомиллаштиришга хизмат қилувчи «Human Vaccines Project» нотижорат лойиҳасини раҳбари Уэйн Кофф.

Нью-Йоркдаги Weill Cornell тиббиёт институтининг вакциналар бўйича тадқиқотчиси Жон Мур бу баёнотни Россия президенти Владимир Путинга ишора қилиб, «Путинология» деб атади.

«Россия нега бундай қиляпти? Бу халқаро вакцина пойгаси. Улар ўзларини бошқа мамлакатлардаги рақобатчиларидан ортда қолмаётгандек қилиб кўрсатишмоқчи», деди Мур.

Аксар таҳлилчилар Кремлнинг биринчи бўлиб вакцина ишлаб чиқиш «иштиёқи» унинг самарадорлиги ва хавфсизлигига путур етказиши мумкинлигидан хавотирда.

Эдинбург университетиниг иммунология ва юқумли касалликлар профессори Элеанор Райли барча вакцина ишлаб чиқарувчиларни сифат ва хавфсизликни тезликдан устун қўйишга чақирди.

«Мен ушбу маълумотлар ҳафта бошида Pfizer/Biotech баёноти ортидан шошма-шошарлик билан эълон қилинган бўлиши мумкинлигидан хавотирдаман», деди у CNNга берган интервьюсида. «Бу мусобақа эмас.»

«Биз барча синовларнинг максимал даражада стандартларга мувофиқ ўтказилишини истаймиз. Маълумотлар бузиб кўрсатилмаслиги учун, синовга оид рақамларни очиқлашда олдиндан белгиланган мезонларга риоя қилиш жуда муҳим» деди у. «Акс ҳолда, одамларнинг барча вакциналарга бўлган ишончи йўқолиши мумкин, бу эса фожиадир».

«Sputnik V»нинг самарадорлиги тўғрисида қатъий тасаввурга эга бўлиш учун 20 та COVID-19 ҳолати етарли эмас, дейди Хьюстондаги (Техас штати) Бейлор тиббиёт институтининг юқумли касалликлар бўйича мутахассиси, коронавирусга қарши вакцина ишлаб чиқиш билан шуғулланаётган доктор Питер Хотез.

«Бундан келиб чиқадики, 20 тагина ҳолатга таяниб, 92 фоизлик самарадорликни даъво қилиш мантиққа тўғри келмайди», деди у CNNга.

Кремл ҳужумга ўтган

Россия 11 август куни, ҳали ҳам давом этаётган ва якунига етмаган клиник синовлар бошланмасиданоқ, эҳтимолий коронавирус вакцинасини рўйхатдан ўтказган биринчи мамлакат бўлганини эълон қилган эди.

Шубҳалар кучайиб борар экан, мусобақадаги «биринчилик»дан қониқмаган Кремль «Спутник V» вакцинаси атрофидаги риторикани ҳам кучайтирмоқда.

Путиннинг дезинформацион сценарийсига хос бўлган тарғибот кампанияси доирасида COVID-19га қарши бошқа номзод вакциналар асоссиз даъволар билан шубҳа остига олинади. Ғарб давлатларининг вакцина ишлаб чиқишдаги илмий ёндашуви самарасиз ва хавфли, Ғарбдаги «тадқиқотлар эса қолоқ», деб таъкидланади.

Вакцинани танитувчи реклама видеороликда сунъий йўлдош кўринишидаги «Спутник V» коронавирус билан зарарланган ер шарини айланиб, касалликни йўқ қилаётгани тасвирланган.

«Дунёни қутқариш – рус менталитетига хос нарса», дейди мамлакатдаги вакцинация ишларини молиялаштирган Россиянинг бевосита инвестициялар жамғармаси бош директори Кирилл Дмитриев 30 сентябр куни Guardian нашрига берган интервьюсида.

«Спутник V» вакцинасининг учинчи якуний синовларида 29 тиббий марказда қирқ мингдан ортиқ кўнгиллилар иштирок этмоқда, дейилади Гамалея/РБИЖ баёнотида.

Баёнотга кўра, синов иштирокчиларини кузатиш олти ой давом этади, шундан сўнг клиник синовлар бўйича тўлиқ ҳисобот тақдим этилади.

Оралиқ тадқиқотлар натижалари дунёнинг «экспертлар томонидан кўрилиб чиқиладиган етакчи тиббий академик нашрлардан» бирида чоп этилади, дейилади баёнотда.

Жиддий шубҳалар

Россиялик тадқиқотчилар 4 сентябр куни «Lancet» тиббий нашрида ўзларининг 1/2 босқичли синов натижаларини чоп этганлар, бу уларнинг тадқиқоти эксперт текширувидан ўтганлигини англатади.

Вакцина ўнлаб кўнгиллилар орасида ўзининг «хавфсиз ва яхши ўзлашувчан» эканлигини исботлади, дейилади мақолада.

Шундай бўлса-да, дунёдаги тиббий ва илмий ҳамжамиятлар аъзолари Россия вакцинасининг хавфсизлиги ва самарадорлигига ҳали ҳам шубҳа билан қарамоқдалар.

12 мамлакатнинг 30 дан ортиқ мутахассислари томонидан имзоланган ва 7 сентябр куни эълон қилинган очиқ хатда тадқиқот натижалари «маълумотларнинг номутаносиблиги» сабаб шубҳа остига олинган.

Тадқиқотчилар келтирилган рақамлардаги такрорланишларни аниқлаб, тадқиқот натижаларига оид маълумотларнинг тўғрилиги «эҳтимолдан анча йироқ» деган хулосага келишган.

Москванинг Спутник V» вакцинасини илгари суриш кампанияси ватанпарварлик руҳи билан суғорилган ва танқидни кўтармайди – «Кремл хавфсизликни ўйламаяпти» деган даъволар Россияга қарши бўҳтон сифатида талқин қилинмоқда.