«Жиноятчилар жиноятчиларни ҳимоя қиляпти»: дунё Россиядаги зўравонликларни қораламоқда

МОСКВА – Дунё раҳбарлари россиялик мухолифат лидери Алексей Навалнийнинг қамоққа олиниши ва шанба (23 январ) кунги намойишларнинг зўравонлик билан бостирилишига жавобан санкциялар жорий қилиш ҳақида ўйлар экан, Кремл қаршиликни давом эттирмоқда.

Ўтган йил август ойида Сибирда қарийб ҳалокатли заҳарланиши ортидан Германияда даволанган Навалний 17 январ куни Москвага учиб келганида ҳибсга олинган эди.

Бутун мамлакат бўйлаб юз минглаб россиялик намойишчиларнинг талабларини қабул қилиш ўрнига, Кремл ўз фуқароларига ва Ғарбга қарши ҳужумга ташланди.

120 дан ортиқ шаҳарларда 3700 дан ортиқ намойишчилар ҳибсга олинган, деб хабар беради мухолифат намойишларини кузатиб борувчи OVD Info.

Москва ва Санкт-Петербургда полиция билан тўқнашувларда бир нечта одам жароҳат олган, жумладан, ОМОН кучлари томонидан калтакланган камида бир аёл оғир аҳволга тушган. Навалний президент Владимир Путиннинг 20 йиллик ҳукмронлигига қарши митинг ўтказишга чақирган эди.

AFP журналистларининг тахминий ҳисоб-китобига кўра, Москвада 20 мингга яқин, Санкт-Петербургда 10 мингдан ортиқ одам намойишга чиққан. Норозилик намойишлари бир вақтда Чехия, Эстония, Франция, Финляндия, Литва, Голландия, Испания ва Швецияда ҳам бўлиб ўтди.

2012 ва 2019 йиллардаги кенг миқёсли мухолифат намойишлари асосан Москвада ўтказилган эди.

Навалнийнинг минтақавий тармоғи раҳбари Леонид Волковнинг айтишича, «мисли кўрилмаган» умуммиллий намойишларда 300 мингга яқин одам иштирок этган. У келаётган ҳафта охирида ҳам янги намойишлар ўтказишга чақирди.

«Мен, албатта, бундан фахрландим, таъсирландим ва руҳландим», деди у AFPга.

Волков ўзининг Twitter саҳифасида мамлакатдаги барча россияликларни «Навалнийнинг, барчанинг эркинлиги ва адолат учун» келаси якшанбада ҳам кўчаларга чиқишга чақирган.

«Жиноятчиларни ҳимоя қилаётган жиноятчилар»

Намойишга чиққан кўпчилик Навалнийнинг Қора Денгиздаги «энг катта пора эвазига барпо қилинган» Путиннинг қасри ҳақидаги тергов видеолавҳасини кўриб ғазабга келган.

Душанба куни Путин қаср унга тегишли эканлигини рад этган.

Москвада намойишчилар аввал Кремл тарафга юриб, тарқалиб кетишган. Маълум вақтдан сўнг улар Москва цирки олдида тўпланиб, полиция машиналарини қорбўрон қилганлар.

Полиция кўплаб одамларни қўлга олди.

«Ҳукумат тепасидаги жиноятчиларни форма кийган жиноятчилар ҳимоя қиляпти», дейди 71 яшар москвалик нафақахўр Вера Спивакова AFP нашрига.

«Путин ва олигархлар ўз бойлигини йўқотишдан қўрқади», дейди у.

«Россияликлар фақат Навальний учун намойишга чиққани йўқ, улар Россия бой мамлакат бўлиб турган бир пайтда қашшоқликда кун кўришдан чарчаган», дейди Душанбедаги Your.tj янгиликлар сайти бош муҳаррири Зебо Тажибаева.

«Москва ва Санкт-Петебург каби мегаполислар аҳолиси нисбатан яхши яшайди, қолганлар эса биз тожикистонликлар каби кун кечиради», деб айтган у Карвонсарой нашрига.

«Россияда ҳали ҳам ўтмишдаги дунёқарашга асосланган қатъий бошқарув тизими мавжуд», дейди олмаоталик журналист ва сиёсий фаол Гулжан Ергалиева. «Аммо, айни дамда ёш авлод бунга қаршилик кўрсатмоқда.»

«Ёш авлод тизимга кучли интеллигенция етишмаслигини билади», деб айтган у Карвонсарой нашрига. «Зиёлилар эса Навальнийни ҳимоя қилиб чиқяпти, чунки улар Россиядаги жаҳолатпарастлик ҳукмронлиги, Путин режимининг ахлоқсизлиги ва фосиқлигидан ғазабда.»

«Тинч намойишларнинг мақсади оддий: ўзимиз ҳақ деб билган нарсани ҳимоя қилиш, Кремлнинг коррупциявий тушунчаларига қарши туриш», деб ёзган россиялик ёзувчи Виктор Шендерович ўзининг Facebook саҳифасида.

«Қонунсизликка барҳам беришга уриниб, суиқасдга учраган одам эмас, балки ўғри ва қотиллар қамоқда ўтириши керак.»

Санкция қўллаш масаласи

Кремлга нисбатан санкциялар қўллаш босими ортар экан, Европа Иттифоқи (ЕИ) ташқи ишлар вазирлари душанба куни Навалнийнинг ҳибсга олиниши ва Россиядаги ҳибслар масаласи бўйича йиғилиш ўтказдилар.

Брюсселда йиғилган 27 мамлакат дипломатлари учун дам олиш кунлари Россияда содир бўлган воқеалар ўткир муаммога айланган кўринади.

«Ўйлайманки, ЕИ бу ишларнинг номақбул экани ҳақида аниқ ва қатъий хабар юбориши керак», деб айтган учрашувга ташриф буюрган Литва ташқи ишлар вазири Габриэлиус Ландсбергис.

Польша президенти Анджей Дуда ЕИни Россияга қарши санкцияларни кучайтиришга чақирган.

«Низони четлаб ўтишнинг ягона йўли халқаро қонунлар риоясини таъминлаш», деб айтган у Financial Times нашрига. «Буни қурол ва тўпларсиз фақат санкциялар орқали амалга ошириш мумкин. Бу масалада келишувга эришишда ёрдам беришга тайёрмиз.»

ЕИ ташқи ишлар вазири Хосеп Боррел ҳибсларни «кучларнинг номутаносиблиги» деб номлаган. Душанба кунги учрашувда ЕИнинг «кейинги чоралари» муҳокама қилинади, деб ёзган ўзининг Twitter саҳифасида.

Шанба куни Эстония, Латвия ва Литва ташқи ишлар вазирлари «ҳибслар учун масъул бўлган россиялик амалдорларга нисбатан чекловлар жорий қилиш» истагини билдирган.

Россиялик намойишчиларнинг «жамоавий ва превентив» ҳибслари қонун устуворлигининг «тоқат қилиб бўлмас» бузилишидир, деб айтган Франция ташқи ишлар вазири Жан-Ив Ле Дриан якшанба куни.

«Мен бу каби авторитаризмга интилишдан хавотирдаман», деб айтган у Франция матбуотига.

«Россия бўйлаб намойишлар муваффақияти кишини ҳайратлантиради», деб айтган у «Навалний улкан ҳурматга лойиқ» эканини қўшимча қилиб.

Коррупцияга қарши курашувчи Навалнийга асаб тизимини фалажловчи «Новичок» моддаси билан заҳарланганидан кейин Германияда даволаниш вақтида шартли қамоқ жазоси шартларини бузгани учун уч ярим йиллик қамоқ жазоси хавф солмоқда.

Навальний бу ҳужумларда Путинни айблаган. Жаҳон етакчилари эса Россия ҳукуматини Навалнийнинг заҳарланишига «алоқадорлик ва жавобгарликда» айблаган.

Брюссель аллақачон Қримнинг аннексияси ва Украинадаги низони ўт олдиргани учун Россияга санкциялар жорий қилган.

Октябрда блок Навалнийга «суиқасд қилишга урингани учун» олти нафар россиялик мансабдорнинг активларини музлатиб қўйиб, саёҳатчиларнинг қора рўйхатига киритган эди.

Қўшма Штатлар намойишлар вақтида «намойишчилар ва журналистларга қарши қўпол чоралар қўлланганини» қоралайди, деб айтган АҚШ давлат департаменти вакили Нед Прайс шанба кунги баёнотда.

«Россия ҳукуматини ўз умуминсоний универсал ҳуқуқларидан фойдалангани учун ҳибсга олинганларни қўйиб юборишга ҳамда Алексей Навалнийни зудлик билан ва шартсиз озод қилишга чақирамиз», деди у.

«Россиядан қандай қилиб ўз ҳудудида кимёвий қуролдан фойдаланганини аниқ тушунтириб беришни талаб қиламиз», деб қўшимча қилди у Навалнийнинг заҳарланишини назарда тутиб.

(Мақолани тайёрлашга Канат Алтинбаев ўз ҳиссасини қўшди.)