Марказий Осиё ўз ҳарбий эътиборини Россия ва Хитой тажовузига қарши туришга қаратмоқда

НУР-СУЛТОН – Марказий Осиё давлатлари ўз ҳарбий эътиборини Россия ва Хитойнинг тажовузкор ташқи сиёсатига қарши «бирдамликда қатъий туришга» қаратмоқдалар.

Қозоғистоннинг Тожикистон ва Қирғизистонга берган ҳарбий ва техник ёрдами бунинг сўнгги мисолларидан бири бўлди.

Қозоғистон мудофаа вазирлигининг 6 феврал кунги ҳужжатига кўра, битимда катта миқдордаги ўқ-дориларни бепул тақдим этиш кўзда тутилган.

Қозоғистон Тожикистон ва Қирғизистонга 9 миллион дона автомат ўқи, 20 мингта кичик калиберли автомат патрони, 10 мингта миномёт снаряди, 3 мингта сигнал патрони, мингта ракета ва 10 та радиоалоқа воситасини топширади, дейилади Қозоғистон ҳукумати томонидан интернетда чоп этилган ҳужжатда.

Қозоғистон юкни Тожикистоннинг Душанбе шаҳри ҳамда Қирғизистоннинг Қўйтош қишлоғига автомобил ва темир йўл орқали етказиб беради. Йўл харажатларини Қозоғистоннинг ўзи қоплайди.

Вазирлик хабарига кўра, агар ҳаммаси режадагидек кечса, ўқ-дорилар 2021 йилда етказиб берилади.

Қозоғистон «мавжуд дўстона муносабатлар ва ҳарбий соҳадаги ўзаро ҳамкорликни кучайтириш» мақсадида ёрдам кўрсатмоқда, дейилади Қозоғистоннинг Қирғизистон ва Тожикистон билан имзолаган келишувида.

Келишувда ўқ-дорилар эҳтиёждан ортиқлиги ва ҳеч қачон қўлланилмагани таъкидланган. Улардан фойдаланиш учун қабул қилиб олувчи томон уларни янгилашга маблағ сарфлаши керак бўлмайди.

Бундан ташқари, Тожикистон ва Қирғизистон Қозоғистондан қабул қилиб олган ўқ-дориларни учинчи томонга топшириши тақиқланган.

Бирдамликда қатъий туриш

«Тожикистонга берилган ҳарбий ёрдам Тожикистон ва Афғонистон чегарасидаги нотинч вазиятни ҳисобга олган ҳолда жуда ўринли. Қирғизистонга ёрдам масаласи эса ҳукуматлараро учрашувлар чоғида муҳокама қилинган», дейди Нур-Султонлик сиёсий таҳлилчи Ернар Бейсалиев.

Марказий Осиё мамлакатлари «тарихан биродар» юртлар бўлган ва «айни вақтда бирдамликда қатъий туриши керак», деди у.

«Бу шунчаки яхши қўшничилик муносабатлари эмас, балки бутун минтақадаги хавфсизликка доир муҳим масаладир.»

У Россия ва Хитой билан муносабатларнинг кескинлашаётганини қайд этди.

«Қозоғистоннинг муваффақиятли, кўп векторли сиёсатига қарамай, яқинда иттифоқдош деб билган айрим қўшниларимиз тарафидан нолойиқ ҳаракатларга дуч келяпмиз», деди Бейсалиев.

«Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатлар ҳам Россия ва Хитойнинг тажовузкор таъсирини сезмоқдалар», деди у.

Ўтган йили, Марказий Осиё мамлакатлари минтақа суверенитетига очиқдан-очиқ таҳдидга қандай муносабат билдиришини кўриш мақсадида Хитой «ўз» ерларини қайтиб олиш ғоясини илгари сурган эди.

Россиянинг таҳдиди сўнгги ойларда россиялик сиёсатчилар Қозоғистон ҳудуди ҳақида бир неча бор ирредентистик баёнотлар билдирганида яққол кўзга ташланди.

1991 йилда узоқ кутилган мустақилликни қўлга киритган Қозоғистон ўз мустақиллиги ва ҳудудий дахлсизлигига оид ҳар қандай шубҳаларга зудлик билан муносабат билдириб келган.

Қозоғистон ташқи ишлар вазирлиги Россия ва Хитой сиёсатчиларининг баёнотларига жавобан ўтган ва жорий йилда Москва ва Пекинга норозилик ноталари юборган.

Таҳлилчиларга кўра, Марказий Осиё мамлакатларининг кирилл ёзувидан лотин ёзувига ўтиш ҳақидаги қарори ҳам уларнинг Россиядан узоқлашаётганидан далолат беради.

Армияни кучайтириш ва иттифоқчиларга кўмаклашиш

Ўтган бир неча йил давомида Қозоғистон экстремизмга қарши кураш ва мудофаани кучайтириш борасида улкан саъй-ҳаракатларни амалга оширди, жумладан самарали «рақамли армия» яратиш учун компьютер технологиялари жорий қилинди.

Жорий йилда Қозоғистон бир қанча ҳарбий машғулотлар ўтказди ва яна ўтказмоқчи. Улар COVID-19 пандемияси даврида соғлиқни сақлаш чораларига риоя қилган ҳолда олиб борилади. Барча машғулотлар очиқ ҳавода бўлиб ўтади.

Қозоғистон саноат ва инфратузилмаларни ривожлантириш вазирлигининг хабар беришича, 2021 йилдан дрон ишлаб чиқаришни бошлаш режалаштирилмоқда. Бундан ташқари, Қозоғистон авиация саноатига минтақавий таъмирлаш марказини ташкил этиш вазифаси юкланган.

Феврал ойида Қозоғистоннинг «Чағалай» (Чайка) дрони дала шароитларида синовдан ўтказилди. Мудофаа вазирлиги хабарига кўра, разведка самолётининг намунаси компьютерлаштирилган алоқа канали ва шифрланган протокол билан жиҳозланган.

Ўтган йилнинг октябр ойида Қозоғистон мудофаа вазири, генерал-лейтенант Нурлан Ермекбаев Нур-Султонда АҚШ Марказий қўмондонлиги қўмондони, генерал Кеннет МакКензи билан хавфсизлик масалалари бўйича музокара ўтказди. Томонлар икки мамлакат ўртасидаги ҳарбий ҳамкорлик, жумладан, осойишталикни таъминлаш ва терроризмга қарши кураш каби мавзуларни муҳокама қилганлар.