Реал воқеаларга асосланган ўзбек фильми: «Ислом давлати» остидаги ҳаёт ва уруш

ТОШКЕНТ – Январ ойида Ўзбекистон кинотеатрларида экстремистик ҳаракатлар сафига ёлланган ўзбек фуқароларининг Яқин Шарқдаги уруш ҳудудларида кечган ҳаётини акс эттирувчи «Тутқунлик» филми намойиш этила бошланди.

Реал воқеаларга асосланган филм «Ўзбеккино» томонидан Давлат хавфсизлик хизмати (ДХХ) кўмагида суратга олинган. Филм режиссёри – Рашид Маликов.

Филм премьераси 30 сентябр куни Тошкент халқаро кинофестивалида бўлиб ўтди. Октябр ойида қатор Ўзбекистон телеканаллари фильмни эфирга узатди, у YouTube тармоғига ҳам жойланди ва миллиондан ортиқ марта томоша қилинди.

Филм мамлакат кинотеатрларида намойиш этилмоқда.

«Тутқунлик» филми турли сабаблар билан Туркияга, у ердан эса Сурияга йўл олган икки оила ва бир эркак ҳақида ҳикоя қилади.

У ерга боргач, оилалар ажралади.

«Ислом давлати» (ИД) эркакларни жанговар тайёргарлик лагерига юборади, аёллар ва болалар эса алоҳида лагерга жойлаштирилади.

Филм давомида бош қаҳрамонларнинг аксарияти ҳалок бўлади, охирида бир аёл ўз қизи ва етим бола билан ёлғиз қолади. Эрининг вафотидан кейин уни бошқа жангарига турмушга беришади.

Ниҳоят, аёллар ва болаларни уйларига олиб кетиш учун қочқинлар лагерига Ўзбекистон байроғи туширилган учта автобус етиб келади.

Шундан сўнг филм аёллар ва болаларни қочқинлар жамлоғидан Тошкентга олиб кетаётган самолёт ва «Меҳр» инсонпарварлик операциясига оид ҳужжатли лавҳалар билан давом этади.

2019–2021 йилларда ўтказилган инсонпарварлик операцияси натижасида Яқин Шарқдаги можаро ҳудудларида қолиб кетган 550 дан ортиқ Ўзбекистон фуқаролари, асосан аёллар ва болалар ватанига олиб келинган.

Реал воқеалар

Филм режиссёри Рашид Маликов операция доирасида ватанига қайтарилган аёллар билан суҳбатлашган.

«Уччала сюжет чизиғи ҳам реал қаҳрамонлардан олинган... улар реал воқеаларга асосланади», дейди у Карвонсарой билан суҳбатда.

Масалан, ҳозирда Тошкент яқинида яшовчи ўзбек аёли Насибанинг бошидан кечирганлари филмда ўз аксини топган.

Насиба ва унинг 12 ёшли қизи турмуш ўртоғи ва тўнғич қизининг илтимосига кўра Туркияга 2014 йилнинг ноябр ойида келишган. Насибанинг куёви ва икки набираси бу мамлакатга аввалроқ келган эдилар.

Аммо, Туркияда уни нотаниш одамлар кутиб олган, микроавтобусга ўтқазиб, Сурияга, у ердан Ироққа олиб кетишган.

У ўз оиласини ўша ерга бориб кўрди ва улар жангарига айланганини тушунди.

«Сурия ва Ироқда автомат кўтарган эркакларнинг кўриниши қўрқинчли ва таҳликали эди. Эримни кўрган заҳоти уни уйга қайтишга ундай бошладим. Лекин у паспортларимизни олиб кетишганини, ортга йўл йўқлигини айтди», деди Насиба.

2019 йил март ойида Насибанинг кўз ўнгида унинг тўнғич қизи снайпер ўқидан ҳалок бўлди. Бу воқеадан икки кун аввал ИДга қарши кучлар ташкиллаштирган бомба портлаши натижасида унинг куёви ҳалок бўлган эди.

Орадан бир ой ўтиб, апрел ойида эрининг бошига ҳам худди шу кун келди – Насиба қизи ва бири уч ярим ёш, иккинчиси 11 ойлик икки набираси билан ёлғиз қолди.

Хайриятки, 2019 йилнинг май ойида Насиба «Меҳр» операцияси доирасида Ўзбекистонга қайтди.

«Албатта, мақсадимиз – бу йўлга қадам қўймоқчи бўлганларни огоҳлантириш. Одамлар филмни кўриб, хулоса қилишларини истайман», дейди Маликов.

«Чунки айрим одамлар, айниқса ёшлар, буларнинг барчасини эркинлик ёки бошқа нарса учун кураш сифатида кўрадилар. Лекин ҳар қандай уруш ўз ҳақиқатлари билан қўрқинчли, айниқса Яқин Шарқдаги бу уруш», деди у.

«У ерда ҳеч қандай озодлик ҳаракати ёки адолат ўрнатиш деган нарса йўқ.»

«Бу халқаро даражадаги инқилоб эмас-ку. Уларнинг ҳам қандайдир ғоялари бор, улар ортида эса узоқни кўзловчи геосиёсий мақсадлар ётади.»

«Фожиали»

Маликовнинг филми кўпчилик тарафидан илиқ кутиб олинган.

«Тутқунлик» постановка ва сценарийси билан ажралиб туради, дейди тошкентлик санъатшунос-журналист Шоира Нусратова.

Филмнинг кучли тарафи унинг реал воқеаларга асосланганидир. Бу бадиий филмлар учун доим ютуқли жиҳат, дейди у.

«Шунингдек, филмда илк бор ўзбек жамиятидаги мавжуд муаммолар: меҳнат миграцияси ва ишсизлик кўтариб чиқилган. Ҳақиқатан ҳам, айрим қаҳрамонлар Сурияга пул учун борганлар», дейди Нусратова.

«Шундай бўлса-да, филм ижодкорларнинг Яқин Шарққа кетганлар қандай тузоққа тушиб қолишини кўрсатишга интилиши билан эътиборга лойиқ. Балки у ердаги ҳаёт [филмдагидан ҳам] қўрқинчлироқ ва фожиалироқдир, лекин кинода ҳамма нарсани акс эттириш имконсиз», деди у.

Тошкентдаги олий ўқув юртларидан бирининг бакалавр босқичида таҳсил олаётган Нурияхоним Мадаминова филм унга манзур бўлганини айтади.

«Асосийси, таглавҳаларда кўрсатилгандек, реал ҳикоялар. Бош қаҳрамонларнинг тақдири фожиали», дейди у.

«Мен учун филмнинг муждаси шундай: «Ватанинг ва уйинг бор экан, бахтни хориждан излама», деди Мадаминова Карвонсаройга.