Россияликлар жазодан қўрқмай, Путиннинг ҳарбий жиноятларини очиқчасига қораламоқда

МОСКВА – Кремлга қарши фикр билдириш хавфи юқори эканига қарамай, Россиянинг ўнлаб фуқаролари ва кўзга кўринган арбоблари президент Владимир Путиннинг Украинага бостириб кирганини қораламоқда.

Ғазаб ва уят ичида қолган россияликлар ҳибслар ва калтакланиш хавфига қарамай, ижтимоий тармоқларда ўз фикрларини билдирмоқдалар, жамоавий баёнотлар эълон қилиб, ҳатто оммавий намойишлар ўтказмоқда.

25 феврал (жума) куни Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Россияда мамлакатнинг Украинага бостириб киришига норозилик билдирган кўплаб одамларнинг «ўзбошимчалик билан ҳибсга олинганини» қоралади ва уларни зудлик билан озод қилишга чақирди.

«1800 дан ортиқ намойишчи ҳибсга олингани хабар қилинмоқда. Уларнинг айримлар қўйиб юборилганми-йўқми, ҳозирча номаълум», деди БМТнинг Женевадаги (Швейцария) инсон ҳуқуқлари бошқармаси вакили Равина Шамдасани.

Россия ва Белоруссиялик 190 минг аскар у ерда фақат машғулот ўтказиш учун тўпланганига бир неча ой ишонтиришга уринган Россия кучлари пайшанба куни Кремл тез-тез «қардош» халқ деб атайдиган Украинага кенг кўламли босқинни бошлади. У ҳаво ҳужумлари уюштириб, мамлакат ичкарисига қўшинлар киритди.

Путин нарративини рад этиш

Путин ўзининг кенг кўламли босқинини «махсус ҳарбий операция» деб атади ва унинг мақсадини «Украинани демилитаризация ва денацификация қилиш» деб белгилади. У 2014 йилда Қримни аннексия қилиш ҳамда Донецк ва Луганскда уруш қўзғаш баҳонасида қўллаган таниш усулга таянди: украин ҳукуматини шарқий Украинадаги русийзабон фуқароларга қарши геноцидда айблади.

Бироқ Россия жамоатчилигининг аксарияти халқаро ҳамжамият каби Путиннинг бу далилларини рад этмоқда. Улар босқинни кескин қоралаб, урушни зудлик билан тўхтатишга чақирмоқдалар.

Кўп йиллар давомида рус зиёлиларининг аксарияти ички сиёсий воқеаларни оммавий танқид қилишдан қочиб, сиёсатдан йироқлашиб қолган эди. Бироқ, бу сафар улар четда турмадилар.

Пайшанба куни «Эхо Москвы» мустақил радиостанцияси ўз сайтида олимлар ва журналистлар, жумладан Россия фанлар академияси аъзолари, профессорлар, мустақил олимлар, ёзувчилар, университет ўқитувчилари, тарихчилар, тилшунослар, социологлар ва бошқалар томонидан имзоланган очиқ хатни эълон қилган.

Хатни имзолаганлар «ўз давлати қуролли кучларининг Украинада бошлаган ҳарбий фаолиятига қатъий қаршилигини» билдириб, «Европада янги урушни бошлаш билан боғлиқ жавобгарликни Россиянинг ўзигагина» юклаган.

Улар «Россия раҳбариятининг шубҳали тарихий хаёлотлари натижасидаги геосиёсий амбицияларини» урушнинг ҳақиқий сабаби деб атаганлар.

«Бу урушни ҳеч қанақасига оқлаб бўлмайди», деб айтган Украинанинг Россия хавфсизлигига таҳдиди эҳтимолини рад этган олимлар. Бу «адолатсиз ва бемаъни» урушдир, деб қўшимча қилган улар.

«Украинага қарши барча ҳарбий амалиётларнинг тўхтатилишини талаб қиламиз. Украина давлатининг ҳудудий яхлитлиги ва суверенитети ҳурмат қилинишини талаб қиламиз», дейилади очиқ хатда.

Очиқ хатни имзолаганлар сони ортиб бормоқда.

«Қотилга ишлаб бўлмайди»

Айрим таниқли россияликлар қатъий ва рамзий қадамларни қўймоқда. Улар орасида Елена Ковальская каби давлат ташкилотлари ходимлари ҳам бор.

Москвадаги Всеволод Мейерхолд номидаги давлат театри ва маданий маркази раҳбари Ковальская босқин бошланган пайшанба куни истеъфога чиққан.

У ўзининг Facebook саҳифасида «Украинанинг Россия томонидан босиб олинишига нисбатан норозилик билдириб» истеъфога чиқаётганини эълон қилган. «Қотилга ишлаб, ундан маош олиб бўлмайди.»

Аввал сиёсий фикрлар билдирмаган Кремлнинг «Биринчи» телеканали бошловчиси Иван Ургант ҳам жим турмади. Пайшанба куни ўзининг Instagram саҳифасига қора суратни қўйиб, унга «Қўрқув ва оғриқ. УРУШГА ЙЎҚ ДЕЙМИЗ», деб фикр қолдирган.

Ургантнинг кўрсатуви одатда жума куни эфирга чиқмайди, деб хабар берган «Биринчи» телеканали вакили Интерфакс агентлигига.

Бу каби жазодан қўрқмаган бир қатор россиялик таниқли шахслар, актёрлар, хонандалар, телебошловчилар, спортчилар ва бошқа жамоатчилик арбоблари Кремлнинг ҳаракатларини бирдамлик ва қатъийлик билан қораламоқда. Улар қаторида Валерий Меладзе, Иван Дорн, Земфира, Сергей Лазарев, Настя Ивлеева, Максим Галкин, Олга Бузова, Светлана Лобода, Яна Рудковская, Настя Каменских ва бошқалар бор.

«Буни тасаввур қилиб бўлмагани учун охиригача ишонмаган эдим», деб ёзган журналист ва жамоатчилик арбоби Илья Варламов ўзининг Instagram саҳифасида пайшанба куни. «Уруш бошлаш учун ҳеч қандай аниқ сабаб йўқ эди. Телевидение ташвиқотчилари уруш зарур ва тўғри эканлигини уқтириш учун, улар тасвирлагани каби у ерда қатлиом бўлмаётган эди. Бу уруш ёки уни бошлаганларни умуман оқлаб бўлмайди...»

«Буни ҳалокат ва жиноят деб биламан», деб айтган Санкт-Петербург кўчаларида сайр қилган россиялик реппер Оксимирон ўз ижтимоий саҳифаларида чоп этган видеосида.

«Тарихда кўп қора пайшанбалар бўлган. Аммо бугунгиси бошқаларидан зулматлироқ», деб ёзган Россиянинг юқори даражали шахматчиси Ян Непомняший.

«Машина времени» рок-гуруҳи етакчиси ва мусиқачи Андрей Макаревич Путин жамоатчилик фикрига қулоқ солишига ишонмайди.

«У ўзининг амбициялари сабабли уруш бошлади», деб айтган у Карвонсарой нашрига. «Унинг учун одамлар бир тийин.»

Пайшанба куни «Новая газета» мустақил нашри украин ва рус тилларидаги сонини чоп этган ва Украинани ҳеч қачон душман деб кўрмаслигини билдирган.

«Новая газета» таҳририяти Путин буйруғи билан бошланган Украинадаги урушдан уят ва қайғуда, деб ёзган газета муҳаррири ва 2021 йил учун тинчлик йўналиши бўйича Нобел мукофоти лауреати Дмитрий Муратов.

Бош қўмондон қўлида «ядро тугмасини» қимматбаҳо машинанинг калити каби айлантирмоқда», деб ёзади Муратов. «Кейинги қадам, ядровий ракеталар ёғдиришми? Владимир Путиннинг қасос қуроллари ҳақидаги сўзларини бошқача талқин қила олмайман».

«Россияликларнинг аксилҳарбий ҳаракатларигина сайёрадаги ҳаётни сақлаб қолиши мумкин», деб таъкидлади у.

Путинга қарши ҳаракатлар авж олмоқда

Бундай ҳаракатлар аллақачон шаклланган.

Пайшанба куни Москва, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Новосибирск ва бошқа кўплаб шаҳарларда ўтган тинчлик тарафдорларининг намойишларида минглаб одамлар қатнашган. Улар «Урушга йўқ!» деган ҳайқириқлар билан Путинни зўравонликни тўхтатишга чақирувчи плакатларни кўтариб чиққанлар.

Пайшанба куни Москвадаги Пушкин майдонида ўтган норозилик намойишида қатнашган Москва давлат университетининг филология факултети талабаси Елена Федорова унинг атрофида бир хил фуқаролик позициясидаги кўплаб россияликлар борлигини айтди.

«Украинага қарши уруш – тасаввур қилиб бўлмайдиган даражада даҳшатли», деди у Карвонсаройга. «Биз украинлар билан қардош халқмиз. У ерда қариндошларимиз, дўстларимиз яшайди. Путиннинг бундай қилишга ҳаққи йўқ эди!»

Бироқ, Кремл норозиликларга ўзининг одатдаги куч ишлатиш усули билан жавоб қайтарди. Турли шаҳарларда намойишларни бостириш ва уларни автозакларда полиция участкаларига олиб кетиш учун кўп сонли ОМОН отрядлари сафарбар этилди.

«Пушкин майдонида полиция плакат кўтарган намойишчиларни ҳибсга олди, уларни тўқмоқлар билан дўппослади, қўлларини қайириб, автозакларга тиқди», деди Федорова.

«Daily Telegraph мухбири Наталья Василева ўз вазифасини бажараётган журналист эканлигини айтса ҳам, ОМОНчилар уни ҳибсга олишганини кўрдим», деди Федорова. «Улар ҳаммасини аниқлаштирамиз» деб, уни мажбуран олиб кетишди».

Путинга қарши чиққани учун аллақачон қамоқда ўтирган таниқли россияликлардан бири урушни қоралаган.

«Россия ва Украина ўртасидаги бу уруш россияликлар талон-тарож қилинаётганини яшириш ва уларнинг эътиборини мамлакат ичидаги муаммолардан чалғитиш мақсадида очилди», деди қамоқхонадаги мухолифат лидери Алексей Навалний пайшанба куни «Дождь» мустақил телеканали томонидан чоп этилган видеолавҳада.