«Гапиришдан тўхтамайман»: Хитойдаги украинлар дезинформацияга қарши курашмоқда

ПЕКИН – Уруш исканжасида қолган ватанидан минглаб чақирим узоқда туриб, россияпараст нохолислик, троллар ва цензурага қарши курашаётган Хитойдаги бир гуруҳ украиналиклар ахборот уруши марказида қолганлар.

300 га яқин украиналик кўнгилли таржимонлар, айримлари хориждан туриб ўз ватанидаги урушга оид муҳим воқеалар ҳақидаги хабарларни хитой тилига таржима қилмоқда.

«Ukraine News» веб-сайти, Укринформ давлат ахборот агентлигининг хитой тилидаги таҳририяти, WeChat ва YouTube иловаларидаги каналлар улар учун жарчи бўлиб хизмат қилади.

Бу манбалар Украина ҳақида россияпараст, чекланган хабарларни кузатадиган, етакчилари Москванинг сўнгги саноқли иттифоқчиларидан бири бўлган мамлакат – Хитой аудиторияси учун мўлжалланган.

«Биз ўз кучимиз, хавотиримиз ва ҳасратимизни бирор иш билан банд бўлишга йўналтирганмиз», деб айтган Украинанинг Черкасси шаҳрилик 29 яшар экология ўқитувчиси Лидия Жгир AFP нашрига.

Россиянинг Украинага қарши қонли босқинининг бешинчи ҳафтаси давом этар экан, минглаб инсонлар ҳалок бўлди ва 3,9 миллион одам мамлакатни тарк этди, деб хабар берган Бирлашган Миллатлар Ташкилоти.

Бу бутун дунё норозилигини келтириб чиқарган бўлса-да, Пекин бундай қилгани йўқ, аксинча у Россияга дипломатик дастак берди.

Ўтган ҳафтадаги телефон суҳбатида АҚШ президенти Жо Байден хитойлик ҳамкасби Си Цзинпинни Россияни қўллаб-қувватлаш «оқибатлари» ҳақида огоҳлантирган.

Аммо Вашингтоннинг Москвани яккалаш йўлидаги саъй-ҳаракатлари Пекин раҳбариятига таъсир қилмаган.

Бу орада эса украиналик кўнгиллилар Хитой жамоатчилиги фикрини ўзгартиришга ҳаракат қилмоқда.

Урушнинг дастлабки зарбасидан кейин Жгир Хитойда низо масаласидаги «ахборот бўшлиғи» билан курашишга қарор қилган.

Ўтган ҳафта охирида кичик гуруҳ Пекиндаги замонавий қахвахоналарнинг бирида йиғилиб, хитой тилидаги YouTube канали учун мўлжалланган контентни муҳокама қилган. Бу канал очилганидан бир ҳафта ўтиб, Хитойнинг буюк файрволини четлаб ўтиш учун VPN кераклигига қарамай, бир мингдан ортиқ обуначи йиққан.

«Хитой ижтимоий тармоқларидаги аксар фойдаланувчилар Россияни қўллаб-қувватлайди», дейди Жгир.

«Шундай бўлса-да, кўпчилик объектив маълумотга эга эмас, деб ўйлайман.»

Улар низо ҳақидаги видеоларни хитой тилидаги таглавҳа билан жойлаштириш учун WeChat хабар тарқатиш иловасида алоҳида канал очишган.

Кўнгиллилар ножоиз контент жойламаган бўлса-да, кўплаб видеолавҳалар цензорлар томонидан блокланган, украина диаспораси фойдаланадиган аксар иловалар Хитойда мавжуд эмас.

«Хитойда Украина ҳақида расмий ахборотнинг йўқлиги биз учун катта камчилик», деб қўшимча қилган у.

Бу орада Хитойда Россия давлат ОАВнинг бир нечта мухбири жойлаштирилган.

Ҳақиқат учун кураш

Хитойнинг кўпчилик ахборот воситалари Украинада АҚШ молиялаштирган биолабораториялар ҳақидаги Россиянинг фитна назарияларини илгари суриб келган ва низода НАТОни айблаган.

Худди шу каби, Хитойнинг кучли назорати остидаги ижтимоий тармоқ маконида россияпараст ахборот воситалари ҳукмронлик қилади.

Украинадаги уруш ҳақида ҳаққоний маълумотни улашиш «жуда мушкул», деб айтган Пекиндаги техник ходим Валерия Литовка.

«Шунга қарамай, биз эркинлик, янгиликлар, ҳақиқат учун курашамиз», деб айтган у AFP нашрига.

«Бошқа мамлакатларни ранжитишни истамаймиз, украиналиклар бу ернинг қоидаларини ҳурмат қилади, мақсад – одамлар бошқалар тарафидан ўлдирилмаслиги кераклигини англатиш.»

Хитой давлат ОАВнинг вазиятни ёритишида кичик ўзгариш кузатилган. Сўнгги хабарларда россиялик босқинчилар тинч аҳоли орасида қурбонларга сабаб бўлгани тилга олинган.

Кўнгиллиларнинг айтишича, Хитой ОАВ Украинанинг Россия ҳарбий йўқотишларига оид маълумотларини уларнинг таржималаридан олишган.

«Улар ўз фикрини ўзгартиргани ҳақида менга камида бир киши айтди», дейди Жгир.

Кремл тинч фуқароларни нишонга олганини рад этса-да, далиллар бунинг аксини кўрсатмоқда.

Хитойда украиналиклар дуч келаётган ахборот муҳити Россияга яқин жойлашган айрим Марказий Осиё мамлакатларидаги вазиятни акс эттиради.

Қирғиз ОАВ ҳам россиялик ҳамкасблари каби урушни «махсус жанговар операция» деб атайди.

Кремл ташвиқотини ёйинлаётган ёки умуман сукут сақлаётган Россия телеканалларидан Қозоғистон фуқароларининг ҳафсаласи пир бўлиб бормоқда.

Аммо, ўзбек оммавий ахборот воситалари объективликни сақлаб қолиб, Кремл чизган чизиқдан юришни истамаган.

Айбдорлик ва қаршилик

Хитойдаги украиналикларнинг кичик жамоаси пандемиядан кейин бир неча мингга камайди.

Ватани уруш туфайли вайрон бўлаётган бир пайтда уларнинг айримларини хитойлик дўстлари қўллаб-қувватлаган.

«У ерда эмаслигимиздан ўзимизни айбдор ҳис қиляпмиз», дейди қариндошлари Харковдаги бомбапаноҳгоҳда жон сақлаётган Литовка.

Айримлар эса ижтимоий тармоқларда путинпараст фикрлар билдираётган танишларини блоклашга мажбур бўлишган.

Украиналик вино сотувчиси Евгений интернетда хитойликларни ишонтиришдан тўхтаган, аммо бу ишга бошқа йўл билан ёрдам бермоқда.

«Мен WeChat иловасида бир нечта видео жойлаштирдим, аммо кейинчалик уларни олиб ташлашга қарор қилдим», деб айтган хавфсизлик важидан фақат исмини ошкор қилган, асли ғарбий украиналик Евгений.

«Бундай қаршиликка дуч келаман деб ҳеч ўйламаган эдим, жуда кўп кучимни олди.»

Украинапараст вирусли постлар ва петицияларнинг кўпчилиги цензурага учраган бўлса-да, бир нечта қувватлов манбалари, жумладан Хитойдаги Украина элчихонаси томонидан бошқариладиган иккита Weibo ҳисоби сақланиб қолган.

Weibo тармоғининг украинапараст фойдаланувчилари уруш ҳақидаги янгиликларни хитой тилига таржима қилиб, Россия ташвиқотини фош қилганлар, у ердаги айрим постлар юзлаб «лайк» тўплаган.

Таржима қилиниши керак бўлган материаллар талайгина, кўнгиллилар ўз таъсир доираларини кенгайтириш қарорида қатъий.

«Менинг позициям аниқ... Мен Россия украиналик фуқароларга қарши олиб бораётган уруш ҳақида гапираман», деб айтган Жгир.

«Бу ҳақда гапиришдан тўхтамайман.»