Украинадаги муваффақиятсизлик Путин режимига нисбатан ички таҳдидларнинг кучайганини фош этмоқда

ОЛМАОТА – Яқинда очиқланган разведка маълумотлари ва Кремлга яқин манбаларнинг алоҳида хабарларидан маълум бўлишича, Украинага бостириб кириш қарори ортидан Россия президенти Владимир Путин ишончсизлик ва ҳокимият учун кураш муҳитида қолган.

Чоршанба (30 март) куни Оқ уйнинг АҚШ разведкаси махфий маълумотларига таяниб хабар беришича, Путин Украинадаги урушнинг бориши ҳақида етарлича маълумотга эга бўлмаган ва унинг ўз жамоаси билан муносабатлари ёмонлашган.

Оқ уйнинг жамоатчилик билан алоқалар бўйича раҳбари Кейт Бедингфилд юқори мартабали АҚШ мулозимининг аввалги баёнотини тасдиқлаб, «биздаги маълумотларга кўра, у Россия ҳарбийларига ишониб адашганини тушуниб етмоқда», деб айтган.

24 феврал куни босқин бошланганидан бир ой ўтиб, Россиянинг ҳужуми тўхтаб қолгандек кўринар экан, сўнгги кунларда Украина кучлари қатор ҳудудларни, жумладан Киев яқинидаги стратегик аҳамиятга эга Ирпин шаҳрини қайтариб олмоқда.

«Бизнингча, маслаҳатчилари Путинга Россия армияси қанчалик ёмон ҳаракат қилаётгани ва санкциялар Россия иқтисодиётига қандай зиён келтираётгани ҳақида нотўғри маълумот бермоқда», деди Бедингфилд.

«Путиннинг маслаҳатчилари Россия армиясининг юриши ва Украинанинг қаршилик даражаси ҳақида унга ҳақиқатни айтишдан қўрқишади» деб айтган Британиянинг GCHQ жосуслик агентлиги раҳбари Жереми Флеминг пайшанба куни.

Исмини ошкор қилмаслик шарти билан сўзлаган юқори мартабали АҚШ мулозимининг AFPга айтишича, Путин Россия ҳарбийлари ва техникаси катта талафотларга дуч келган Украинадаги жангларга муддатли ҳарбий хизматга чақирилганлар жўнатилаётганидан ҳам бехабар бўлган.

АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен Жазоирга сафари чоғида разведка маълумотлари ҳақидаги саволга жавоб берар экан, «автократияларда... бундай тизимларда ҳокимиятга ҳақиқатни гапирадиган одамлар бўлмайди» деб айтган.

Бу хабарлар Россия президентига яқин деб кўриладиган мудофаа вазири Сергей Шойгунинг Путин билан муносабатларига оид саволлар юзага келган бир пайтда пайдо бўлмоқда.

Исмини ошкор қилмаган юқори мартабали АҚШ мулозимларидан бирининг айтишича, «Путин ва мудофаа вазирлиги ўртасида унинг вазирлик раҳбариятига нисбатан ишончсизлиги туфайли келиб чиққан доимий кескинлик мавжуд».

Кремл ушбу разведка маълумотларини инкор этиб, АҚШ ва Британия расмийлари «Кремлда содир бўлаётган воқеалар ҳақида реал маълумотга эга эмаслигини» айтди.

«Улар президент Путинни, қарорлар қабул қилиш механизмини ва бизнинг иш услубимизни тушунмайдилар», деди Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков журналистларга.

«Жиддий янглишув»

Айрим таҳлилчиларга кўра, Путиннинг асосий муаммоси дезинформация эмас.

Кремлда аллақачон ҳокимият учун яширин кураш бошланган, дейди швециялик иқтисодчи ва дипломат, турли вақтларда Украина, Россия ва Қозоғистон ҳукуматларига маслаҳатчилик қилган Андерс Ослунд.

«Путиннинг режими узоққа бормайди. У энди ҳеч кимга хизмат қилмаяпти, ҳатто ғазабдаги золимга ҳам», деб ёзган Ослунд 24 март куни Твиттерда.

Украинага ботиб қолган Путин армиясининг улкан талафотларга учрагани ва унга қарши «бирлашган Ғарб» томонидан мисли кўрилмаган, кенг кўламли иқтисодий санкциялар жорий қилингани унинг жиддий янглишганини кўрсатиб турибди», дейди бишкеклик сиёсий таҳлилчи Аскат Дукенбаев Карвонсарой билан суҳбатда.

Путин Украинадаги мағлубият унинг шахсан ўзи учун қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигини тушунади, деди Дукенбаев.

Уни руминиялик Николай Чаушескудан тортиб, ливиялик Муаммар ал-Қаддафийгача бўлган тахтдан ағдарилган диктаторларнинг қисмати кутаётган бўлиши мумкин, деб қўшимча қилди у мазкур лидерлар ўз халқи томонидан жазоланганига ишора қилиб.

Путин режими учун икки нарса таҳдид солмоқда, деди Дукенбаев. «Украинада чўзилиб кетган урушдан чарчаган Россия жамиятида урушга қарши кайфият кучаймоқда ва санкциялар туфайли юзага келган иқтисодий қийинчиликлардан норозилик авж олмоқда».

«Одамларнинг сабри қанчага етишини вақт кўрсатади», деб айтган Дукенбаев.

«Аммо 1917 ва 1991 йилларда тузумни тўнтарган иккита инқилоб каби оммавий норозиликлар билан боғлиқ мисолларга бой Россия тарихи россияликларнинг сабри чексиз эмаслигини кўрсатади.»

Айримларнинг фикрича, россияликларнинг тоқати деярли тоқ бўлган.

«Россиянинг сиёсий ва бизнес элитаси орасида Владимир Путинга мухолиф нуфузли шахслар гуруҳи шаклланмоқда», деб хабар берган 20 март куни Украина мудофаа вазирлигининг разведка бош бошқармаси Facebook саҳифасидаги постда.

Бу гуруҳ Путинни имкон қадар тезроқ ҳокимиятдан четлатиш ва Ғарб билан иқтисодий алоқаларни тиклашга интилмоқда, деб хабар берган бошқарма.

Бу фитнага Александр Бортников раҳбарлик қиладиган Федерал хавфсизлик хизмати (ФСБ) ҳам алоқадор, деб қўшимча қилинади хабарда.

«Мазкур режа заҳарлаш, кутилмаган касаллик ёки бошқа «бахтсиз ҳодиса» ёрдамида амалга оширилиши мумкин», дейилади унда.

Минтақавий хавфсизликка таҳдид

Путиннинг ўз юртида ҳам яккаланиши қачонлардир Кремл билан дўстона муносабатда бўлган давлатлар Россиядан юз ўгираётган пайтга тўғри келган.

Россия Украинага ҳужум бошлаганидан уч ҳафта ўтиб, Ўзбекистон Украина мустақиллиги, суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини тан олишини эълон қилган.

Шунингдек, мамлакат 2014 йилда Россия Украинадан тортиб олган Донецк ва Луганск халқ республикаларининг мустақиллигини тан олмаслигини аниқ баён қилди.

Қўшни Қозоғистон ҳам Украинанинг бўлгинчи вилоятлари мустақиллигини тан олишдан бош тортган.

Евроосиё иқтисодий иттифоқига (ЕОИИ) аъзо давлатлар божхона тўловларини тақсимлашда АҚШ долларидан рублга ўтиши ҳақидаги Москва таклифи Қозоғистон ҳукумати тарафидан рад этилди.

«Қозоғистон республикасида, шунингдек Арманистон ва Қирғизистон республикаларида импорт учун божхона тўловлари аввалгидек АҚШ долларида тақсимланади ва ҳисобланади», деб эълон қилган Қозоғистон ҳукумати 18 март куни.

Бундан ташқари, Қозоғистон ва Қирғизистонда Москва етакчилигидаги ЕОИИни тарк этишга оид чақириқлар кучаймоқда.

Қозоғистон ўз обрўсига путур етказишнинг олдини олиш учун бу иқтисодий иттифоқ билан бирга, Россия билан ҳарбий алянсни тарк этиши керак, деб айтган олмаоталик сиёсий таҳлилчи, Хавфларни баҳолаш гуруҳи раҳбари Дўсим Сатпаев Карвонсарой нашрига.

Бир вақтнинг ўзида бундай қадамлар Россиянинг Қозоғистон суверенитети ва ҳудудий яхлитлигига солаётгани хавфи ва таҳдидлари билан боғлиқ, деб айтган у.

Кремл россиялик сиёсатчиларнинг очиқдан-очиқ Қозоғистоннинг шимолий вилоятларини босиб олиш чақириқларига кўз юмиб келган.

«Айни вақтда Путин минтақавий хавфсизликка энг катта таҳдидлардан бири», дейди Сатпаев.