Россия армияси Украинада ўз қўмондонларини йўқотар экан, жанговар руҳ хавфли даражада пасаймоқда

КИЕВ – Киевдаги расмийлар ва уруш жараёнининг бошқа кузатувчиларига кўра, олти ҳафта аввал президент Владимир Путин аскарларга Украинага ҳужум қилиш буйруғини бергач, Россия 20 дан ортиқ юқори мартабали ҳарбий зобити, жумладан етти нафар генералидан айрилган.

Йўқотишлар Москва учун жиддий муаммоларни англатади, чунки бир неча ўн йиллик тажрибага эга юқори мартабали зобитларнинг ўрнини боса оладиганларни топиш мушкул. Ўлим ҳолатлари Кремлнинг умумий ҳарбий стратегиясини шубҳа остида қолдиради, дейди таҳлилчилар.

Херсондаги Чорнобаевка аэропортида Украина қуролли кучлари Россия армиясига қайта-қайта зарба берган вақт рус генералларидан бирининг ўлдирилгани сўнгги ўлим хабари бўлган.

«Аввал айтганмиз каби ҳозир ҳам ишонч билан айта оламизки, ўтган бир кун ичида аскарларимиз Россия жанубий ҳарбий округининг 49-умумқўшин армияси қўмондони, генерал-лейтенант Яков Владимирович Резанцевни ўлдиришди», деб айтган Украина президенти Владимир Зеленский маъмурияти раҳбарининг маслаҳатчиси Алексей Арестович 25 март куни Киевда ўтган брифингда.

Резанцев Украинада ўлдирилган еттинчи генерал бўлди, деб тасдиқлаган Ғарб хавфсизлик мулозими AFP нашрига.

Расмийлар тобора ортаётган йўқотишлар ортидан Россия аскарларининг руҳияти тушиб бораётганини айтмоқдалар.

Жамоасига қўмондонлик қилаётган россиялик полковниклардан бири ҳатто ўз аскарлари томонидан ўлдирилган. Улар «жамоа сафидаги йўқотишлар кўлами» туфайли уни босиб ўтиб кетишган, деб хабар беради аноним қолишни истаган расмий.

Резанцев ҳужумнинг тўртинчи куни уруш бир неча соат ичида ҳал бўлишини айтиб мақтанган эди, деб ёзади ОАВ.

Кремл Резанцевнинг ўлимини тасдиқламаган, аммо Россия ҳукумати Украинадаги йўқотишларини камдан-кам ва истар-истамас муҳокама қилади.

Далиллар одатда қўмондонларнинг ўлими ёки мотам маросимлари муҳокама қилинадиган Россия ижтимоий тармоқларидан олинади.

«Генералнинг ўлимини яшириш жуда мушкул. Бунақанги хабар одатда армия ичида жуда тез тарқалади», дейди Киевнинг Тарас Шевченко номидаги миллий университет тарихчиси Андрей Руккас Карвонсарой нашрига.

Россия можаро даврида ўлдирилган аскарлар сони ҳақида фақат икки марта расман хабар берган. 25 март кунги сўнгги расмий маълумотга кўра, ўлганлар сони 1351 нафарни ташкил этган.

Ғарб манбалари Украинанинг 18900 та россиялик ўлдирилгани ҳақидаги маълумотини тасдиқламаса-да, уларга кўра Россиянинг йўқотишлари Москванинг расмий статистикасидан анча кўп.

«Россия ОАВда ҳеч қандай хабар йўқ»

Россия расмийлари фақат генерал-майор Андрей Суховецкийнинг 28 феврал – урушнинг тўртинчи куни ўлдирилганини тасдиқлашган.

Украина расмийлари Россия Марказий ҳарбий округининг 41-умумқўшин армия қўмондони ўринбосари Суховецкий Мариуполда снайпер томонидан ўлдирилгани ҳақида хабар берган.

Унинг ўлими ҳақида ВКонтакте ижтимоий тармоғидаги фахрийлар гуруҳида хабар берилган ва кейинчалик Путин томонидан тилга олинган, аммо исми зикр қилинмаган.

Хабарларга кўра, Суховецкий аввал Сурияда хизмат қилган.

Бу орада Украина қуролли кучлари худди шу 41-армия қўшинларини бошқарган генерал-майор Виталий Герасимовни ҳам ўлдиришган, деб хабар беради Россия Федерал хавфсизлик хизматининг (ФСБ) икки нафар зобити ўртасидаги радиосўзлашувни эшитган Украина разведкаси.

Герасимов шунингдек, Сурия ва Чеченистонда ҳам хизмат қилган ва 2014 йилда Қрим аннексиясида иштирок этган.

Герасимовнинг дафн маросими 15 март куни Екатеринбургда бўлиб ўтди, деб хабар берган ҳибсдаги Россия ҳукуматининг мухолифати етакчиси Алексей Навалнийнинг яқин иттифоқдоши Леонид Волков.

«Улар ҳақиқатдан ҳам уни номсиз қабрга дафн қилишармикин?», деб ёзган у Твиттерда 16 март куни. «Россия ОАВда унинг ўлими ҳақида ҳеч қандай хабар йўқ.»

Шарқий ҳарбий округнинг 29-қуролли кучларига қўмондонлик қилган генерал-майор Андрей Колесников Мариуполда ўлдирилди, деб хабар берган 11 март куни Украина расмийлари.

18 март куни Киев генерал-лейтенант Андрей Мордичевнинг ўлимини тасдиқлаган, у жанубий ҳарбий округнинг 8-умумқўшин армия кучларига қўмондонлик қилган. Худди Резанцев каби у ҳам Украина қуролли кучлари Чорнобаевка аэропортидаги қўмондонлик постини йўқ қилганида ўлдирилган.

Шунингдек, Қримнинг Россия назоратидаги Севастопол шаҳри мэри Михаил Развожаев Киевда туғилган, Россия Қора денгиз флоти қўмондони, 1-даражали капитан Андрей Палийнинг ўлимини тасдиқлаган.

Палий 20 март куни Мариупол яқинидаги жангларда ўлдирилди, деб ёзган мэр Телеграм каналида.

Россия ҳарбий денгиз кучлари мухбирларнинг сўровларини жавобсиз қолдирган, деб хабар беради Озод Европа/Озодлик радиосининг рус хизмати.

Украина ички ишлар вазирлигининг маслаҳатчиси Антон Герашченкога кўра, 22 март куни Мариуполдаги жангларда Украина қуролли кучлари генерал-майор Олег Митяевни ўлдиришган.

150-мотоўқчилар дивизиясига қўмондонлик қилувчи Митяев Сурияда хизмат қилган, деб ёзади Герашченко Телеграмда.

Украинада яна бир путинпараст генералнинг ўлдирилгани ҳақида бир-бирига зид хабарлар олинган.

Россия миллий гвардиясининг (Росгвардия) генерал-майори Магомед Тушаев 26 феврал куни Киев яқинида ўлдирилган эди, деб хабар берган Украина расмийлари.

Аммо, Чеченистон етакчиси Рамзан Қодиров Тушаев тириклигини даъво қилиб, 23 март куни у билан учрашгани, 13 март куни эса Тушаев экани айтилган эркак акс этган видеони чоп этгани ҳақида AFP маълумот берган.

Украинада юз бераётган вазият ҳақидаги ҳақиқат ва Кремл тақдим этаётган хабарлар Марказий Осиёдаги кўпчиликни Россия ОАВдан воз кечишга ундамоқда.

«Тушкун руҳдаги» Россия армияси

Ушбу юқори мартабали зобитларнинг барчаси фронт чизиғида бўлган, таҳлилчиларга кўра, айнан шу асосий тактик хатодир.

Ҳарбий таҳлилчи, Украина боши штаби раҳбарининг собиқ ўринбосари Игорь Романенко Карвонсаройга «Бу қўмондонлик тизимининг ташкилий муваффақиятсизлиги», деб айтган.

Россия генераллари ва юқори мартабали ҳарбий арбоблари орасидаги ўлимлар сони «фавқулодда» даражада, деб айтган Зеленскийнинг маслаҳатчиси Михайло Подоляк AFP хабарига кўра.

«Бу армиянинг мутлақо тайёр эмаслигининг белгисидир», деди у Телеграмда. «Буларнинг барчаси, шубҳасиз, Россия армиясини тушкунликка туширади – у олий раҳбариятнинг мутлақо лаёқатсиз эканини тушунади.»

Россия армиясининг Украинада хусусан, разведка, логистика ва тактик хатоларда акс этган заиф томонлари, ҳарбий бошлиқларни фронт чизиғида бўлишга мажбур қилди, дейди исмини ошкор қилишни истамаган юқори мартабали франциялик ҳарбий мулозим.

«Эҳтимол, буйруқлар яхши англашилмаган ёки қабул қилинмаган, бўлинмалар итоатсизлик қилган ёки жанговар руҳ билан боғлиқ жиддий муаммо бўлиши мумкин», деб айтган у март ойида AFPга. «Буларнинг бари генералларни фронтга келишга мажбур қилган бўлиши мумкин».

Украина разведка хизматида россиялик ҳарбий қўмондонларни кузатишга ихтисослашган махсус операциялар бўлинмаси бор, деб ёзади 16 март куни The Wall Street Journal Украина президенти Владимир Зеленскийнинг идорасига яқин манбага таяниб.

Таҳлилчиларга кўра, Россия армияси яхши ҳимояланмаган алоқа воситалари ва жўн стратегияларни қўллаб, ушбу бўлинманинг ишини осонлаштирган.

«Умуман, уларнинг ўз генералларидан айрилаётгани Россия қўмондонлиги ниҳоятда заиф эканлигини ва унинг алоқа линиялари Украина ҳарбий муваффақияти туфайли узилганини кўрсатади», дейди Нью-Йоркда жойлашган Soufan марказининг катта илмий ходими Колин Кларк AFPга.

Қуддус хавфсизлик ва стратегия институти таҳлилчиси Александр Гринбергнинг AFPга айтишича, Россия бўлинмалари «компьютер хавфсизлиги тартиб-қоидаларига эътибор бермайдилар ва уларнинг сўзлашувларини ушлаб олиш осон.»

Бундан ташқари, жанг майдонидаги қўмондонларни «антенналар ва уни ҳимоя қилаётган бошқа транспорт воситалари» орқали таниб олса бўладиган машиналар туфайли қуролланмаган кўз билан аниқлаш мумкин бўлган.

Узоқ истиқболда бу каби йўқотишлар бутун армия учун жуда салбий оқибатларга олиб келади, дейди киевлик профессори Руккас.

«Бир нарсани айтишим мумкин, ҳамма жойда қўмондонларнинг захира ўриндиғи жуда кичик», деди у.

Бир қатор жиддий хатолар

Украиналик ҳарбий таҳлилчи Романенконинг фикрича, Россия ҳарбий раҳбарияти бошиданоқ бир қатор жиддий хатоларга йўл қўйди. Уларнинг асосийлари рақибни паст баҳолаб, ўз кучини юқори баҳолагани эди.

Энди Кремл нима муаммо борлигини аниқламоқчи, деди у.

«Путин ҳозир [босқинда] қандай хатога йўл қўйилганини аниқламоқда ва янги мақсадлар қўймоқда», деди Романенко. «Шу тариқа... қўмондонлар муаммолар нимада экани, қўшинлар қаерда ва нима учун жуда ёмон жанг қилаётганини тушуниш учун фронтга яқинлашмоқда ва шу туфайли Украина кучларининг нишонига айланмоқда».

Руккаснинг айтишича, Россия аскарларининг жанговар руҳи паст экани сабабли, генераллар уларга ўрнак бўлиб, аскарларга қандай ҳужум қилишни кўрсатишга мажбур бўлмоқда.

У Изюм яқинида ўлдирилган 12-алоҳида гвардия муҳандислик бригадаси қўмондони, полковник Сергей Порохняни мисол қилиб келтирган.

У кечув жойини ўрнатиш вақтида ҳалок бўлди, деб хабар беради Россиянинг «Ветеран Башкорстана» сайти 14 март куни.

«Буни чуқурроқ таҳлил қилиш керак», деб айтган Руккас. «Бригада қўмондони шахсан ўзи кўприк ўрнатмоқда. Бу нимани англатади? Усиз аскарлар буни уддалай олмас эдилар. Бу аскарлар ҳам руҳан, ҳам профессионал томондан ёмон ҳолатда эканлигидан далолатдир.»

Қўмондонларнинг ўлимидан ташқари, аскарларни олға юришга ундашда иштирок этадиган зобитлар орасида ҳам йўқотишлар қайд этилган.

Кескинлик юқори даражада ва шундай сиёсий зобитларнинг айримлари ўз аскарлари томонидан ўлдирилган бўлиши ҳам мумкин, деб айтган Руккас.

«Улар энг фаолларни йўқ қилган бўлишлари мумкин, умуман олганда сиёсий зобитларнинг вазифаси аскарларга туртки бериш», деб айтган у. «Аммо биз реал одамлар ҳақида гапиряпмиз, ҳамма қўрқади, ҳеч ким урушга бориб ўлишни хоҳламайди.»