Украиналикларнинг мажбуран кўчирилиши Совет даврига оид ваҳшийликларни эслатмоқда

КИЕВ – Россия тарафидан украиналикларнинг оммавий ўғирланиши ва бошқа жойга кўчирилиши ота-боболари Совет зулмидан жабр кўрган Марказий Осиёдаги кўпчиликнинг ғазабини келтириб, оғриқли хотираларни пайдо қилмоқда.

Россия 24 феврал куни Украинага бостириб кирди, ўшандан бери мамлакат ичида саккиз миллиондан ортиқ одам уй-жойини тарк этди, олти миллиондан ортиқ қочқин эса чегарани кесиб ўтди.

Босқинчи кучлар катта муваффақиятга эриша олмаса-да, айрим ҳудудлар, жумладан Херсон ва Мариупол шаҳарларини эгаллаб олиб, маҳаллий аҳолини қўрқувга солган.

Ортга чекинишдан аввал, Россия кучлари Киев яқинидаги Ирпен ва Буча шаҳарларида юзлаб тинч аҳолини ўлдирган. Улар ўз назоратидаги ҳудудларда нималар қилаётгани ташқаридагилар учун номаълумлигича қолмоқда.

Гувоҳларнинг сўзларига кўра, тинч фуқароларни қатл қилиш ва зўрлашдан ташқари, Россия қўшинлари минглаб украиналикларни Россияга ёки Украинанинг Россия назоратидаги бошқа ҳудудларига олиб кетмоқда.

Украина ҳукумати ҳисоб-китобларига кўра, Россия ёки унинг назоратидаги ҳудудларга 1,2 миллионга яқин украиналик депортация қилинган.

«Ҳарбий жиноятга тенглаштириш мумкин бўлган бундай шафқатсиз ва мажбурий кўчиришлар ҳозир ҳам давом этмоқда», деб айтган Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилотидаги (ЕХҲТ) АҚШ элчиси Майкл Карпентер 12 май куни Венада.

Сталинча қонунбузарликлар

Тарихчиларга кўра, Россия президенти Владимир Путин Иосиф Сталиннинг бутун Совет Иттифоқи, жумладан Марказий Осиёни жароҳатлаган параноидал ва жазоловчи сиёсатини тирилтирмоқда.

Юз бераётган воқеалар Сталин қатағонлари ва СССРдаги халқларни (этник озчиликларни) мажбуран кўчириш жараёнини эслатади, дейди 1917-1921 йиллардаги Украина инқилоби музейи директори, тарихчи Александр Кучерук.

Сталин Иккинчи жаҳон уруши вақтида ва ундан олдин кўп сонли этник поляклар, немислар, корейслар ва қрим-татарларни уларга ишонмагани сабабли эски ва одамлар билан лиқ тўла поездларда Россиянинг Европа қисми ва советларнинг Узоқ Шарқидан Ўрта Осиёга сургун қилган.

Париж Сиёсий тадқиқотлар институти томонидан юритиладиган тарихий сайтга кўра, одамларни куч ишлатиб кўчиришгани сабабли айрим этник гуруҳлар орасида ўлим даражаси 50 фоизга етган.

«Сталин бутун бошли халқларга нисбатан васвасали даъволарни илгари сурди. Улар сотқинлар деб эълон қилиниб, бошқа жойга кўчирилди», дейди Кучерук.

«Қрим-татарлар тунда олиб кетилди, болгарлар депортация қилинди, шунингдек, чеченлар каби Кавказ халқлари ҳам мажбуран бошқа жойларга кўчирилди», дейди у.

«Россия доим депортация билан шуғулланиб келган. Бу мустамлакачиларнинг амалиёти. Эгаллаб олган ҳудудларда ҳукмронлик қилиш учун улар аҳолини аралаштириб юбориши керак, уларга фақат рус дунёси билан рус тили бўлиши керак», дейди Кучерук.

Такрорланган геноцид

Қрим-татар оилаларидан бирининг икки авлоди уларни таъқиб қилаётган рус қўшинларининг нафратига дучор бўлган.

1944 йил май ойида Совет кучлари тарафидан Қрим ярим оролидан Ўзбекистонга, Волгабўйи ва Сибирга мажбуран олиб чиқиб кетилган Қрим татарлари сони 190 мингга яқин эди.

Париж Сиёсий тадқиқотлар институти маълумотларига кўра, мажбурий кўчириш ва сургуннинг биринчи ярим йиллиги давомида улар орасида ўлим даражаси 20% дан 46,2% га етган.

«Бундай қатлиом Украинада яна такрорланаётган даҳшатли», деб айтган Ўзбекистоннинг Олмалиқ шаҳрида туғилган қримлик татар Элмира Ҳалимова. Унинг отаси ўз вақтида Қримдан шу ерга депортация қилинган.

Ҳозир Ҳалимова ва унинг турмуш ўртоғи россиялик аскарлардан омон қолиш учун ўзлари яшаётган Ирпендан Украина ғарбига қочмоқда.

«Отам ва унинг оиласи Қримда яшаган. Бир куни у 11 яшарлигида сайр қилиш учун ўрмонга кетиб, уйга қайтиб келганида у ерда ҳеч кимни топа олмаган. Унинг оиласи Ўзбекистонга депортация қилинган.»

«Нарсаларни йиғиштириш учун уларга 20 дақиқа беришган. Кейинчалик унинг ўзи ҳам депортация қилинган ва ўз ота-онасини бегона юртда икки йил излаган», деди Ҳалимова.