Карвонсарой
Терроризм

АҚШ Кобулдаги «махфий хонадонда» сақланаётган Ал-Қоида етакчиси ал-Завоҳирийни ўлдирди

Карвонсарой ва AFP

2006 йил 27 июл куни Ал-Жазира телеканалида эфирга узатилган видеолавҳа кадрида ал-Қоида етакчиси Айман ал-Завоҳирий акс этган, ўша вақтларда у Усома бин-Лодин қўли остидаги иккинчи шахс эди. Ал-Завоҳирий 31 июл куни Кобулда АҚШ дрони ҳужуми натижасида ўлдирилган. [Al-Jazeera/AFP]

2006 йил 27 июл куни Ал-Жазира телеканалида эфирга узатилган видеолавҳа кадрида ал-Қоида етакчиси Айман ал-Завоҳирий акс этган, ўша вақтларда у Усома бин-Лодин қўли остидаги иккинчи шахс эди. Ал-Завоҳирий 31 июл куни Кобулда АҚШ дрони ҳужуми натижасида ўлдирилган. [Al-Jazeera/AFP]

ВАШИНГТОН – Дунёда энг кўп қидирилаётган террорчи ва 2001 йил 11 сентябрда Қўшма Штатларга қилинган ҳужум ортида турган шахслардан бири – ал-Қоида етакчиси Айман ал-Завоҳирий якшанба (31 июл) куни Кобулда дрон ҳужуми натижасида ўлдирилди.

Душанба кунги телемурожаатида АҚШ президенти Жо Байден Кобулнинг энг бой туманларидан бири бўлган Шерпурда ал-Завоҳирийни йўқ қилган юқори аниқликдаги ҳужум учун якуний рухсатни берганини айтиб ўтган.

«Адолат қарор топди ва бу террорчиларнинг етакчиси энди йўқ», деб айтган Байден.

«Бир неча йиллар давомида биздаги маълумотларга асосан ал-Завоҳирийнинг қўллаб-қувватлаган тармоқ ҳақида АҚШ ҳукумати хабардор бўлган», деб айтган АҚШ маъмуриятининг юқори мартабали расмийси.

АҚШ дронлари зарбасидан кейин осмонга кўтарилган тутун, Кобулнинг Шерпур тумани, 31 июл. [AFP]

АҚШ дронлари зарбасидан кейин осмонга кўтарилган тутун, Кобулнинг Шерпур тумани, 31 июл. [AFP]

Йўлда кетаётган одамлар, Кобулнинг Шерпур тумани, 2 август. Ал-Қоида етакчиси Айман Завоҳирий Афғонистон пойтахтида амалга оширилган дрон ҳужуми натижасида ўлдирилгани ҳақида АҚШ президенти Жо Байден 1 август куни хабар берган. [Вакил Коҳсар/AFP]

Йўлда кетаётган одамлар, Кобулнинг Шерпур тумани, 2 август. Ал-Қоида етакчиси Айман Завоҳирий Афғонистон пойтахтида амалга оширилган дрон ҳужуми натижасида ўлдирилгани ҳақида АҚШ президенти Жо Байден 1 август куни хабар берган. [Вакил Коҳсар/AFP]

Аммо АҚШ разведкаси унинг оиласи, аёли, қизи ва қизининг оиласи Афғонистон пойтахтига кўчиб ўтгани ҳақида айнан шу йили хабар топган.

Оила эҳтиёткорлик билан ҳаракат қилган, уларни ал-Қоида етакчисига боғламасликлари учун «анчадан бери қўлланилган террорчилик ҳийласидан» фойдаланган, деб айтган расмий.

Охир-оқибат, ал-Заваҳарий яна пайдо бўлган ва ҳеч қаерга кетмаган.

«Унинг махфий хонадонни қачондир тарк этгани ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ», деб айтган расмий. «Биз ал-Завоҳирийни балконга чиққан вақтларида бир неча марта аниқладик.»

Қўшма Штатлар оиланинг яшаш тарзини тушуниш учун кўп қаватли бинони мунтазам равишда кузатиб келган.

Мудофаа ва разведка мутасаддилари бинонинг қурилишини ўрганиб чиқишган ва фуқаролар ҳаётини хавф остига қўймай, бино яхлитлигига зарар етказмасдан ал-Завоҳирийни нишонга олишган.

Ҳужум режаси май ва июн ойларида тузилган. Расмийлар бинонинг батафсил моделидан фойдаланган ҳолда июн ойида режани якунлаб, 1 июл куни Байденга тақдим этишган.

Расмийлардан бирининг айтишича, Байден бино, об-ҳаво ва фуқароларга бўлган хавф ҳақида батафсил саволларни берган.

Охир-оқибат, 25 июлга келиб, у якуний қарорга келган.

Ал-Завоҳирий балконга чиққан вақтда уни иккита Hellfire ракетаси нишонга олган, деб айтган расмий.

Бинонинг суратларида фақат бир нечта ойна синиб тушгани, қолганларига эса ҳеч нима қилмаганини кўриш мумкин.

«Зарба вақтида ал-Завоҳирийнинг оила аъзолари махфий уйнинг бошқа қисмида бўлишган, улар нишонга олинмаган ва уларга зарар етмаган», деб айтган у.

Кобулликлар шаҳарда бир нечта портлаш товушини эшитганликларини айтганлар.

«Эрталаб университетга кетмоқчи бўлиб турганимда, бирин кетин иккита портлаш товушини эшитдим», деб айтган кобуллик Аҳмад Милад TOLOnews нашрига.

«Хавфсизроқ дунё»

Ал-Завоҳирий АҚШ кучлари ўтган йил 31 августда Афғонистонни тарк этганидан кейин Афғонистондаги ал-Қоида нишонига қарши АҚШнинг биринчи уфқ орти зарбаси натижасида ўлдирилди.

Оқ Уй расмийсига кўра, ҳужум «ал-Қоидага сезиларли зарба берган ва гуруҳ фаолиятини заифлаштиради».

«Ал-Завоҳирийнинг ўлимидан кейин дунё янада хавфсизроқ бўлди, Қўшма Штатлар эса мамлакатимиз, халқимиз ёки иттифоқдошларимиз ва ҳамкорларимизга таҳдид соладиган ҳар кимга қарши қатъий чора кўришда давом этади», деб баёнот берган АҚШ Давлат департаменти.

АҚШ Афғонистонга бостириб кирганидан кейин ал-Қоиданинг заифлашгани айтилади, ал-Завоҳирий эса «охирги муҳим шахслардан бири эди», деб айтган Оқ Уй расмийси.

Экстремистга айланишдан аввал Қоҳирада қулай шарт-шароитларда улғайган 71 яшар мисрлик жарроҳ ал-Завоҳирий 11 сентябр воқеаларидан бери 20 йил давомида қочувда бўлган.

У 2011 йили АҚШ қуролли кучлари томонидан Осама бин Лодин ўлдирилганидан кейин ал-Қоида етакчилигини ўз қўлига олган, унинг боши учун 25 миллион АҚШ доллари белгиланган эди.

Ал-Завоҳирийга дунё бўйлаб экстремистларни тўплай олган бин-Лодин каби харизма етишмас эди, аммо ал-Қоидага унинг таҳлилий қобилиятлари ёрдам берган.

У операцияларни, жумладан 11 сентябр кунги ҳужумларни бошқарган ташкилотчи ва асосий стратег, шунингдек бин-Лодиннинг шахсий шифокори бўлгани айтилади.

Ал-Завоҳирий 1980 йиллар ўрталарида Мисрни тарк этиб, советларнинг Афғонистонга босқинига қаршилик кучлари жойлашган Покистоннинг Пешовар шаҳрига жўнаб кетган.

Завоҳирий у ерда бин Лодинни учратган ва 1998 йилда унинг Америкага қарши ҳужум қилишга чақирган «фатвосини» имзолаган беш кишидан бири бўган.

Ал-Қоиданинг келажаги

Ал-Қоида «йўллар кесишмасида», деб айтган Soufan маркази тадқиқотчиси Колин Кларк.

«Ал-Завоҳирийнинг раҳбарлиги [ал-Қоидани] тиклаш талафотларини минималлаштирганига қарамай, гуруҳ ҳалигача жиддий муаммоларга дуч келмоқда», деди у. «Биринчидан, ал-Завоҳирий кетганидан кейин «Ал-Қоида»ни ким бошқаради?».

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг (БМТ) ал-Завоҳирий ўлимига сабабчи бўлган АҚШ ҳужумидан аввалги ҳисоботида жорий ворислар ва узоқ муддатли етакчининг ўрнини босадиган эҳтимолий шахслар рўйхати келтирилган, деб хабар берган эди Soufan маркази 21 июл куни.

Бу рўйхатда Эронда қисман уй қамоғида яшаётган мисрлик Саиф ал-Адл ва марокашлик Абдул Раҳмон ал-Мағрибийлар ҳам бор.

Бошқа эҳтимолий ворислар қаторида исломий Мағрибдаги ал-Қоида етакчиси бўлган Язид Мебрак номи билан танилган жазоирлик Абу Убайда Юсуф ал-Аннабий ва Сомалидаги ал-Қоида бўлими ал-Шабааб етакчиси Аҳмад Умар номи билан танилган сомалилик Аҳмад Дириелар зикр қилинган. Дириенинг икки тахаллуси бор: Аҳмад Умар ва Абу Убайда.

Айниқса, 2020 йил август ойида Теҳронда ал-Қоидадаги иккинчи муҳим шахс бўлган Абу Муҳаммад ал-Масрий ўлдирилганидан кейин Эронда ал-Қоида етакчиларининг заифлашгани ҳисобга олинса, ал-Адл номзод бўлмаслиги мумкин, деб хабар берган Soufan маркази.

Ал-Мағрибий (аз-Завоҳирийнинг куёви ва «Ал-Қоида» фахрийси) ворис бўлиши эҳтимоли кўпроқ, дейилади хабарда.

Хавфсизликка таҳдид сақланиб қолмоқда

Кўпчилик афғонлар ал-Қоида раҳбари Кобулда ўлдирилганидан ҳайратда эканлигини билдириб, ал-Завоҳирий уларнинг орасида яширинганига ишониш қийинлигини айтганлар.

Исмини ошкор қилмасликни сўраган кобуллик аёл Фрешта ал-Завоҳирийнинг ўлдирилиши ҳақидаги хабардан ҳайратда қолганини айтди.

«Унинг орамизда яшаганини билиб, ғалати аҳволга тушдим», деди у.

Исмини ошкор қилмасликни сўраган дўкон эгаси бу воқеадан ажабланмаганини айтади.

«Юртимизга исталган террорчи гуруҳ кириб, ундан фойдаланиб, осонгина чиқиб кетиши мумкин», дейди у.

«Биз ўзимизни, заминимизни ва мулкимизни ҳимоя қилишга қодир эмасмиз.»

БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш 15 июн кунги ҳисоботида Афғонистонда хавфсизлик билан боғлиқ хавотирлар сақланиб қолаётганини қайд этган.

Ҳисоботда айтилишича, ўтган йил август ойидан кейин можаро билан боғлиқ хавфсизлик ҳодисалари камайган дастлабки даврдан сўнг «Ислом давлати»нинг Хуросон бўлими (ИД-Х) ва бошқа гуруҳлар ҳужумларини кучайтирган.

БМТга кўра, 1 январдан 21 майгача ИД-Х томонидан 11 вилоятда 82 та ҳужум амалга оширилгани қайд этилган, 2021 йилнинг шу даврида олти вилоятда 129 та ҳужум содир этилган.

ИД, Ал-Қоида ва бошқа радикал террорчи гуруҳлар у ерда [Афғонистонда] яқин тарихда ҳар қачонгидан кўра кўпроқ эркинликка эга бўлди», деган эди БМТ феврал ойида.

Сизга мақола ёқдими?

Фикрлар 2

Сиёсат * Мажбурий 1500 / 1500

«Кўпчилик афғонлар ал-Қоида раҳбари Кобулда ўлдирилганидан ҳайратда эканлигини билдириб, ал-Завоҳирий уларнинг орасида яширинганига ишониш қийинлигини айтганлар» – буни қандай пайқамаслик мумкинлигини бутун дунё тушунмаяпти.

Жавоб бериш

Эҳ-ҳе, шунга шунча вақт кетдими. Бу ҳодисанинг бутун дунё учун оқибатлари қандай бўлиши қизиқ, чунки бу дунёдаги сиёсий кучлар учун улкан қадам.

Жавоб бериш