![Россия назорати остидаги Херсондан машинада ўз оиласи билан қочган украиналик аёл, Запорожье, 5 ноябр. [Булент Килич/AFP]](/cnmi_ca/images/2022/11/08/38521-000_32mv94y-739_416.webp)
ЗАПОРОЖЬЕ, Украина – Жуфтликлардан бири россиялик босқинчилар олиб қўймаслиги учун ўз телефонларини боққа кўмиб қўйишган.
Айримлар эса Украина назоратидаги ҳудудга ўтиш учун машиналарини топширишгани ёки пора берганликларини айтганлар.
Ва яна кўпчилик Украинанинг уруш сабабли вайрон бўлган Херсон ва унга қўшни Запорожье вилоятларида янги тайинланган раҳбарлар туфайли ўз бизнесини йўқотган.
Қочишга муваффақ бўлганлар истило остидаги ҳаёт ҳақида ҳикоя қилар экан, паранойя, аскарлар ва Кремл тарафидан тайинланганларнинг инжиқликларига бўйсунишлар ҳақида сўзлаб беришган.
![Россия назоратидаги Херсон ҳудудидан қочишга муваффақ бўлган украиналиклар AFPга интервью беришмоқда, Запорожье, 5 ноябр. [Булент Килич/AFP]](/cnmi_ca/images/2022/11/08/38520-000_32mv94h-739_416.webp)
Россия назоратидаги Херсон ҳудудидан қочишга муваффақ бўлган украиналиклар AFPга интервью беришмоқда, Запорожье, 5 ноябр. [Булент Килич/AFP]
![Миколаев шаҳри яқинида, Херсоннинг чегара ҳудудидаги қишлоқда фуқаро билан гаплашаётган украиналик аскар, 31 октябр. [Булент Килич/AFP]](/cnmi_ca/images/2022/11/08/38523-000_32mj3a9-739_416.webp)
Миколаев шаҳри яқинида, Херсоннинг чегара ҳудудидаги қишлоқда фуқаро билан гаплашаётган украиналик аскар, 31 октябр. [Булент Килич/AFP]
Россия сентябр ойида ўзиники деб эълон қилган Украинанинг тўрт вилоятида уруш ҳолати жорий қилган ва алоқани чеклаган.
Уларнинг ҳеч бири тўлиқ Кремл назоратида эмас ва эгаллаб олинган ерларни қайтариш бўйича Украина олиб бораётган жангларнинг учинчи ойи ўтар экан, оғир тўқнашувларни бошдан кечирмоқда.
Мустақил оммавий ахборот воситаларининг Россия назорати остидаги ҳудудларга кириш имкони йўқлиги сабабли бу воқеаларни мустақил равишда текшириш деярли имконсиз бўлиб қолган.
Аммо, улар тасвирлаётган вазият Кремл ички аудиторияга тарқатаётган хабарлардан фарқ қилади.
«Ҳолат жуда қўрқинчли эди», деб айтган Запорожье атом электростанциясининг собиқ муҳандиси Антон Овчаров.
Мунтазам отишмалар олиб борилаётган ҳудуд яқинида жойлашган, Россия назоратидаги (Европадаги энг йирик) электростанция олтита реактор эриб кетмаслигини таъминлаш учун етарли электр қуввати ишлаб чиқармоқда.
«Шаҳримиз номаълум қуролли кимсаларга тўлиб кетди», дейди 44 яшар энергодарлик.
«Ҳеч ким ўзини хавфсиз сезмаяпти»
Людмила ва Олександр Шевчукнинг сўзларига кўра, россиялик аскарлар Херсон вилоятидаги Качкаровка қишлоғидаги уйларга бостириб кириб, телефонларни тортиб олишган.
56 яшар эр-хотиннинг айтишича, афтидан, россияликлар маҳаллий аҳоли фронт яқинидаги Украина кучларига уларнинг позициялари ҳақида маълумот беришидан қўрқишган.
«Улар қуролланган ҳолда уйма-уй юрар эдилар. Сўнг, барча телефонларни челакка ташлаб кетишар эди», дейди Людмила.
«Телефонларимизни кўмиб қўяр эдик. Ҳамма шундай қиларди. Вақтида кўмиб қўймаганлар телефонидан айрилар эди.»
Икки фарзанднинг онаси Ирина Михайленага кўра, кунлардан бир куни аскарлар Запорожьенинг Бердянск шаҳрида уни ва қизини кўчанинг ўртасида тўхтатган.
«Телефон излаб сумкасини титишди. Шу куннинг ўзида дугонамнинг 12 яшар қизини ҳам кўчада ёлғиз кетаётганида тўхтатишган. Унинг сумкасини ҳам тинтув қилишган», деб айтган 43 ёшли риелтор.
«Ҳамма ёзишмаларни ўчириб ташлаш керак, Россияга қарши бирор нарса деб қолишидан Худо асрасин. Ҳеч ким ўзини хавфсиз сезмаяпти.»
«Психологик босим»
Украина аста-секинлик билан Херсон ичкарисига кириб борар экан, Россия ўз назорати остидаги ҳудудларга оилаларни шошилтирмоқда.
Аммо қарши томонга қочганларнинг айтишича, аскарлар одамларни пул эвазига Украина назоратидаги ҳудудларга олиб боришга тайёр бўлган.
«Аввалига ароқ билан ишни битирса бўларди, энди росмана пул тўлашга тўғри келяпти», деб айтган фамилиясини очиқлашни истамаган херсонлик Олга.
«Россияликлар аввал сизни олиб кетишади, кейин эса қайтиб келиб, нарсаларингизни олиб кетишади», деб айтган қисман қайта эгалланган Дудчани қишлоғидан бўлган 57 яшарлик аёл.
Олександр Шевчук россияликлар қўйиб юбориши учун дўстларига тегишли машинанинг калитини берганини айтади.
«Кейинчалик россияликларнинг шу машинани хайдаб юрганини кўрдик», деди у.
Эр-хотиннинг айтишича, аскарлар одамларнинг Кремл аннексия қилган Қрим яриморолига кўчиб ўтиши учун уларга «психологик босим» ўтказмоқда.
«Ўша томонга кетсангиз хурсанд бўлишади», дейди эркак.
«Чеченлар эгаллаб олмоқда»
Качкаривка қишлоғи аҳолиси кўмиб қўйган телефонларнинг бари Россиянинг сим-картасидан фойдаланиши ва фақат Москва цензураси маъқуллаган сайтларга кириши мумкин бўлган.
Ушбу ўтиш жараёни маҳаллий расмийларни томонларни ўзгартириш ёки ҳибсга олишга мажбур қилаётган руслаштириш ҳаракатининг бир қисмидир.
Херсонлик Нина Безгубага кўра, у ўзининг Нижний Серогози қишлоғидан у ерга диктатор Рамзан Қодиров қўмондонлиги остидаги чеченистонлик аскарлар келганидан кейин қочишга мажбур бўлган.
«Чеченлар уйларимизни эгаллаб олишяпти», деб айтган 44 яшар ишсиз қолган аёл. «Аҳолининг 60 фоизи чечен деб айта оламан.»
Ишғол қилинган ҳудудлардаги аҳолининг аксари россияликлар билан алоқа қилмаслик учун уйдан чиқмаяпти.
Риелтор Михайленанинг айтишича, босқинчи ҳукумат янги ваколатлардан фойдаланиб, Азов денгизи шаҳридаги дам олиш масканлари ва меҳмонхоналар каби даромад келтирувчи бизнесларни мусодара қилган.
«Комендант билан келишади, бармоқлари билан ишора қилиб, шу керак деб айтишади, тамом», дейди бердянсклик аёл.
Аммо ҳамма ҳам ўз мулкини осонлик билан топширгани йўқ.
Олаксандр Горбоносовнинг айтишича, у ва дўстлари қисқа муддатга бўлса-да ишдан чиқиши учун Россия ҳарбий машиналарнинг ёнилғи бакларига шакар солиб қўйишган.
«Кейинчалик бу бефойда эканини тушундик. Улар фермерларга дўқ-пўписа қилиб, яна ёқилғи беришмаса техникаларини ёқиб юбориш билан қўрқитишган», деб айтган энергодарлик эркак.
«Россияликлар қаерда яшашимни билиб қолишганидан кейин қочдим. У ерда айғоқчилар кўп.»
