Ўзбекистонда қатор халқаро телеканаллар трансляцияси йўлга қўйилар экан, Россия каналларини тақиқлаш чақириқлари кучаймоқда

ТОШКЕНТ – Ўзбекистонда бир қатор халқаро телеканаллар трансляциясининг бошланиши Россиянинг ташвиқот каналларини тақиқлаш ҳақидаги янги чақириқлар билан бир вақтга тўғри келди.

1 ноябрдан бошлаб, Ўзбекистондаги рақамли ТВ операторлари қўшимча бешта халқаро телеканал, жумладан BBC World News (Буюк Британия), CNN International (АҚШ), Bloomberg (АҚШ), TRT Avaz (Туркия) ва CGTN (Хитой) каналларини эфирга узата бошлади.

Бундан ташқари, ушбу компанияларнинг сайтларида бошқа халқаро телеканаллар, жумладан Fox News, CNBC, SkyNews, France 24, Belarus 24 ва бошқа каналларнинг трансляциясини ҳам топиш мумкин.

Мазкур халқаро телеканаллар Россия телевидениеси, айниқса Кремлнинг расмий каналлари муқобили бўлиб хизмат қилади.

Ўзбекистонда Россия ташвиқотига оид кўрсатувларни чеклаш ёки ҳатто тақиқлаш ҳақидаги гап-сўзлар анчадан бери бор.

Жумладан, Киев расмийлари Россиянинг Украинага босқини ортидан Марказий Осиё давлатларига бу борада босим ўтказишган.

7 сентябр куни Украина ташқи ишлар вазири Дмитрий Кулеба Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистоннинг етакчи интернет нашрлари – Kun.uz, Gazeta.uz ва бошқа ОАВ журналистлари учун матбуот анжумани ўтказган.

«Бугунги кунда Россия жиноятлари учун жавобгарликдан халос бўлиш мақсадида ташвиқот ёрдамида ўз операцияларини яширишга уринмоқда»,деди Кулеба. «Аммо ким бугун Кремлнинг агрессив сиёсатига кўз юмаётган ёки уни қайсидир шаклда оқлаётган бўлса, бу билан Россияни ўз уйига чақираётган бўлади».

У журналистларни Россия манбаларидан олинган маълумотларга танқидий муносабатда бўлишга чақирди.

Бундан аввал, март ойида Украинанинг Ўзбекистондаги элчиси Николай Дорошенко Россия телеканаллари трансляциясини тақиқлашни сўраб, Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлигига мурожаат йўллаган эди.

Расмий нотада Россия ОАВ «Россия Федерациясининг Украинага қарши урушини тарғиб қилиш ва украиналикларга нисбатан этник адоват қўзғашга қаратилган мақсадли фаолиятни амалга ошириш учун қўлланилаётгани» айтилади.

«Афсуски, Россия телеканаллари бошқа урушни ёки бу урушнинг йўқлигини кўрсатмоқда», деди Дорошенко 10 март куни эфирга узатилган Озод Европа/Озодлик радиосининг ўзбек хизматига берган интервьюсида.

Миллий хавфсизликка таҳдидлар

Россия давлат телеканалларини тақиқлаш чақириқлари Россия ташвиқоти Ўзбекистон учун таҳдид эканидан дарак беради, дейди таҳлилчилар.

Апрел ойида ўзбекистонлик сиёсатшунос Юлий Юсупов Россия кўрсатувларининг эфирга узатилишини миллий хавфсизликка таҳдид дея таъкидлаб, маҳаллий телевидениени «импотент» деб атаган эди.

«Юзага келган вазият шунчаки даҳшат. Бу мамлакат миллий хавфсизлигига реал ва асосий таҳдиддир», деб ёзган у Телеграмда.

«Бир неча ўн йиллардан бери инсоният тарихидаги энг кучли ташвиқот машинаси фуқароларимизнинг онгини заҳарлаб, уларни Кремл манқуртларига айлантирмоқда», деб қўшимча қилади у.

Тошкентлик сиёсатшунос Фарход Мирзабоевнинг айтишича, бу чораларнинг ўзбек аудиториясига таъсири жуда катта, лекин ҳали етарлича иш қилинмаяпти.

Унинг фикрича, 1 ноябр куни экранларда пайдо бўлган инглиззабон каналлар «Россия 24» билан рақобатлаша олмайди, чунки Ўзбекистон аҳолисининг аксарияти инглиз тилини билмайди.

«Бу фақат ташвиқот муаммоси эмас. Бу ерда кўплаб омиллар, жумладан, совет мероси ва [Россия президенти Владимир] Путиннинг оддий одамлар орасидаги мифик обрўси қўшилиб кетган», дейди Мирзабоев.

«Кўпчилик ватандошларимиз Россияда пул топади, энг асосийси, сиёсий раҳбариятимиз Кремл билан яқин алоқада», дейди у.

Шунга қарамай, халқаро телеканалларнинг трансляциясини кўпчилик илиқ қарши олган.

Россия телеканаллари Украинадаги уруш ҳақидаги жамоатчилик фикрини шакллантирадиган асосий механизм бўлиб қолган, дейди андижонлик блогер Нурбек Алимов.

«Россия телеканалларининг кўрсатувларини бутунлай тақиқлаш тарафдориман», деди у. «Менимча, ВВС ва Euronews – Украинада ва дунёда содир бўлаётган воқеалар ҳақида мустақил маълумот олиш учун яхши муқобил манба бўла олади.»

Кайфиятлар назорати

Россия ОАВнинг ўзбекистонликлар зеҳниятига таъсири ҳал қилувчи аҳамиятга эга, дейди тошкентлик сиёсатшунос Камолиддин Раббимов.

«[Ўзбекистоннинг собиқ раҳбари Ислом] Каримов давридаги цензура, шунингдек, [Ўзбекистон президенти Шавкат] Мирзиёев давридаги геосиёсий эҳтиёткорлик туфайли Ўзбекистон ОАВ, айниқса, телеканаллар ҳозирги геосиёсий муаммоларни ҳали ҳам ёритмаяпти», дейди у.

«Ўзбекистон 24»ни ёқсангиз, уруш ёки Россиянинг Украинадаги «махсус операцияси» ҳақида ҳеч қандай гап-сўз топмайсиз, деди Раббимов.

Унинг айтишича, Россия 2002-2015 йилларда нефт сотишдан катта даромад кўрди, бу эса Путинга Ўзбекистонда жуда кучли ва тажовузкор ахборот империясини қуриш имконини берди.

Бу империянинг вазифаларидан бири – постсовет макондаги кайфиятни назорат қилиш, деб қўшимча қилди у.

Хорижий телеканаллар трансляциясининг йўлга қўйилиши Россия ОАВ таъсирини мувозанатлашда яхши қадам бўлса-да, бу етарли эмас, дейди Раббимов.

«Ҳозир маълумотлар узатиляпти, бироқ изоҳ берилмаяпти. Ўзбекистон оммавий ахборот воситаларида «ким ҳақ, ким ноҳақ?» деган саволларга ҳеч қандай таҳлил, жавоб йўқ. Қолаверса, уруш ҳақида умуман маълумот йўқ, бу нормал ҳолат эмас».

Ўзбекистон эртами-кечми, ўзининг таҳлилий телеканалини ишга тушириши керак, дейди Раббимов.

У Россиянинг таъсири анча кучлироқ бўлган қўшни Қозоғистонни мисол қилиб келтирди.

«Аммо улар барибир қўрқишмаяпти», деди у. «[Қозоғистон президенти Қосим-Жўмарт] Тўқаев эркин, мустақил ОАВ яратишга ҳаракат қилмоқда. Қозоғистон бу соҳада сезиларли муваффақиятларга эришди».

«Қозоғистон телеканаллари минтақавий муаммоларни, Украинадаги урушни бемалол ёритади, таҳлил ва танқид қилади», деди Раббимов. «Ўзбекистонда эса ҳозирча бу нарса йўқ. Бу борада Қозоғистон ва Қирғизистондан анча орқадамиз».