Карвонсарой
Инсон ҳуқуқлари

Владимир Путиннинг танқидчилари: ўлдирилганлар, қамоқдагилар, қувғиндагилар

AFP

Москва шаҳар суди залида ўрнатилган экранда 17 апрел куни россиялик мухолифатчи Владимир Кара-Мурзага нисбатан чиқарилган суд ҳукми жонли тарзда намойиш этилган. [Кирилл Кудрявцев/AFP]

Москва шаҳар суди залида ўрнатилган экранда 17 апрел куни россиялик мухолифатчи Владимир Кара-Мурзага нисбатан чиқарилган суд ҳукми жонли тарзда намойиш этилган. [Кирилл Кудрявцев/AFP]

Россиянинг Украинага босқинини танқид қилгани учун душанба (17 апрел) куни 25 йиллик қамоққа ҳукм қилинган россиялик мухолифат сиёсатчиси Владимир Кара-Мурза оғир қамоқ жазоларига ҳукм қилинган Кремл танқидчиларининг навбатдагиси бўлди.

Улардан айримлари ўлдирилган, баъзилар ўлимдан қутулиб қолган ёки мамлакатдан қувилган. Президент Владимир Путиннинг кўзга кўринган танқидчилари ва уларнинг қаерда эканлигини кўриб чиқамиз.

Ўлдирилганлар

Кремл танқидчиси ва собиқ бош вазир ўринбосари Борис Немцов 2015 йилда Кремл яқинидаги Москва кўпригида отиб ўлдирилган эди.

Беш нафар чеченистонлик Немцовнинг қотиллигида айбдор деб топилган, аммо қотиллик буюртмачиси топилмаган.

Немцовнинг сафдошлари унинг ўлдирилишида Кремл ва Чеченистон раҳбари Рамзан Қодировнинг айблашган, улар бу айбловларни рад этган.

Харизматик нотиқ Немцов 2014 йилда Путиннинг Қримни аннексия қилганини танқид остига олган ва мунтазам равишда мухолифат намойишларида қатнашиб келган. У ўлдирилган пайтда 55 ёшда эди.

Бу воқеадан тахминан ўн йилча аввал, 2006 йилда журналист Анна Политковскаянинг Москвадаги уйи олдида ўлдириб кетилгани дунёни ларзага солган эди.

Россиянинг энг йирик мустақил газетаси – «Новая газета» мухбири Политковская Кремлнинг Чеченистондаги сиёсатини кескин танқид қилган.

Газета муҳаррири Дмитрий Муратов 2021 йилги тинчлик бўйича Нобел мукофотини Политковская ва ўз касби учун ўлдирилган бошқа россиялик журналистларга бағишлаган.

Қамоқдагилар

Россия мухолифати етакчиси Алексей Навалний 2020 йилда Сибирга сафари чоғида Совет Иттифоқида ишлаб чиқарилган асабни фалажловчи «Новичок» моддаси билан заҳарланган эди.

У Германияда даволаниб, 2021 йил январда Россияга қайтиб келар экан, Москва аэропортига қўниши билан ҳибсга олинган эди.

46 ёшли эркак ўз жамғармаси маблағларини ноқонуний сарфлашда айбланиб, тўққиз йиллик қамоқ жазосини ўтамоқда. Унинг тарафдорлари бу ҳукмни Кремлга эътироз билдирганлик учун жазо деб атаганлар.

Қамоқхонадаги Навалний Путиннинг Украинага ҳужумини қоралаб, буни «фожиа» ва «мамлакатга қарши жиноят» деб атаган.

Мухолифат сиёсатчиси Кара-Мурза Кремл ва унинг босқинини танқид қилгани учун ҳозирга қадар энг қаттиқ жазога тортилган.

41 ёшли эркак давлатга хиёнат қилиш, Россия армияси ҳақида «ёлғон» маълумот тарқатиш ва «номақбул ташкилотга» алоқадорликда айбланиб, 25 йилга озодликдан маҳрум этилган.

Унинг соғлиғида жиддий муаммолар бўлиб, адвокатларининг айтишича, улар уни икки марта – 2015 ва 2017 йилларда заҳарланишга уриниш натижасида юзага келган.

2022 йил декабрда бошқа бир мухолифат сиёсатчиси Илья Яшин Украинага босқинни танқид қилганлик учун жиноий жавобгарликка тортишни кўзда тутувчи қонунга кўра, Россия армияси ҳақида «ёлғон» маълумот тарқатгани учун саккиз ярим йилга қамалган эди.

Ўтган йилнинг август ойида Екатеринбургнинг Урал шаҳри собиқ мэри Евгений Ройзман Россиянинг Украинага ҳужумини танқид қилгани учун ҳибсга олинган эди.

Унинг ҳибсга олиниши норозиликлар келтириб чиқаргач, 60 ёшли мухолифатчи сиёсатчи Россия армиясини «обрўсизлантириш» айблови билан суд жараёнини кутиш учун ҳибсдан озод қилинган эди.

Қувғиндагилар

Путиннинг кўзга кўринган танқидчиларидан айримлари узоқ йиллардан бери қувғинда.

Улар орасида ҳукмронлигининг илк даврларида Россия раҳбарига қарши чиққани учун ўн йил қамоқда ўтирган собиқ нефт магнати Михаил Ходорковский ҳам бор.

Ходорковский Лондонда яшайди ва Кремлни танқид қилувчи медиа лойиҳаларини молиялаштиради.

Навалнийнинг кўплаб таниқли сафдошлари уларнинг ташкилотлари «экстремистик» деб таъқиқланганидан сўнг Россиядан қочишга мажбур бўлишган.

Аммо ўтган йилнинг феврал ойида Украинага қўшин киритиш тўғрисидаги қарор мамлакат ичида мислсиз репрессияларга сабаб бўлар экан, бу Россиядаги мухолифат ҳаракатининг тобутига қоқилган сўнгги мих бўлди.

Москванинг Украинага ҳужумига қарши чиққан россияликлар дунёнинг турли мамлакатларига чиқиб кетишга мажбур бўлишди. Кўпчилик Европа ва Исроилга кетган.

Россиялик эстрада юлдузи Алла Пугачеванинг турмуш ўртоғи, телебошловчи ва комик Максим Галкин ижтимоий тармоқларда Украина урушига қарши бўлган етакчи овозлардан бирига айланди.

Исроилда истиқомат қилаётган 46 яшар шоумен Инстаграмда чиқиш қилиб, мунтазам равишда Россия армиясининг босқинини қоралаб келади.

«Хорижий агентлар»

Кўпчилик дахлсиз деб ҳисоблайдиган Пугачева бу мавзуга деярли аралашмаса-да, Галкин «хорижий агент» тамғасини олган.

Сталинизм даврига хос бу эпитет куч идоралари томонидан танқидчиларга маъмурий босим ўтказиш учун ишлатилади.

Путин яқинда 2012 йили қабул қилинган «хорижий агентлар» тўғрисидаги машъум қонунни янада қатъийлаштирган.

Кўплаб журналистлар ва Россиянинг асосий мустақил оммавий ахборот воситаларига «хорижий агент» тамғаси қўйилиб, бу уларнинг фаолиятини анча оғирлаштирган.

Россиядаги барча асосий мустақил ОАВ ёпилган ёки ўз фаолияти тўхтатган.

Москванинг Украинага қарши ҳужумига қарши чиққан бошқа машҳурлар, масалан, Oxxxymiron ва Noize MC каби реп ижрочилари ва қувғиндаги фантаст ёзувчиси Дмитрий Глуховский кабилар ҳам «хорижий агентлар» деб топилган.

Сизга мақола ёқдими?

Фикрлар 1

Сиёсат * Мажбурий 1500 / 1500

Россия буткул тоталитар ахлатхонага айланиб бўлди.

Жавоб бериш