Rossiyaning eng katta harbiy o‘yinlari Markaziy Osiyoda qarshi yo‘naltirilgani aytilmoqda

11-sentabr, seshanba kuni Rossiyaning keng miqyosli harbiy o‘yinlarni boshlab yuborishi Markaziy Osiyo fuqarolarida Kremlning rejalari borasida xavotir uyg‘otgan.

Sharqiy Sibirda “Vostok-2018” deb nomlangan keng miqyosli urushni simulyatsiya qiluvchi harbiy mashqlar 15-sentabrgacha davom etadi, unda xitoylik va mo‘g‘ulistonlik askarlar ham ishtirok etmoqdalar.

Bu mashqlarga 300 ming askar, 36 ming dona harbiy texnika, 1000 ta samolyot va 80 ta harbiy kema jalb etilgan, dedi Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu 28-avgust kuni. U mashg‘ulotlar “unda ishtirok etayotgan harbiy kuchlar soni va qamrab olingan hudud jihatidan misli ko‘rilmagan darajada” bo‘lishini qo‘shimcha qilgan.

Rossiya armiyasi bu mashg‘ulotlarni SSSR davrining eng yirik, 1981-yilda o‘tkazilgan mashqlariga qiyoslagan. Ammo Mudofaa vaziri Sergey Shoygu hozirgi mashqlar avvalgisidan ancha katta bo‘lishini ta’kidladi.

Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskov mashg‘ulotlar hajmi va ko‘lami haqida gapirar ekan, mamlakatdagi iqtisodiy muammolarga qaramay, Rossiyaning mudofaa qobiliyati uchun davlat mablag‘ini sarflash “oqilona, kerakli va yagona chora”, deb aytgan.

Bu orada, turmush sharoitlarining og‘irligidan 18-24 yoshdagi rossiyaliklarning uchdan biri chet elga ko‘chib ketishni istamoqda, ko‘pchilik Markaziy Osiyoliklar esa o‘z vatanlariga qaytmoqdalar.

Shubhali kuch namoyishi

Harbiy mashqlardan ko‘zlangan maqsad – muhim ko‘nikmalarni sinash bo‘lsa-da, aslida ular orqali mamlakatning potensial muxoliflariga haqiqiy to‘qnashuvlar vaqtida qanday harakat qilishni “ko‘rsatib qo‘yish” maqsad qilingan.

2014-yilda Moskva Ukrainaga bostirib kirgani va shu yili Qrimni anneksiya qilib olganidan so‘ng, Rossiya 80 ming askar ishtirokida butun mamlakat bo‘ylab harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazgan edi.

“Odatda, bunday mashqlar yaxshilikdan darak bermaydi”, deydi Toshkentda istiqomat qiladigan o‘zbekistonlik siyosatshunos Valeriy Xon Karvonsaroy nashriga.

“Albatta, bularga hech qanday harbiy zarurat yo‘q”, dedi u. “300 ming askar ishtirok etadigan, Ikkinchi Jahon urushi kabi keng miqyosli nizoga guvoh bo‘lmasak kerak. Bu Rossiya o‘z kuchini namoyish qilish uchun foydalanayotgan siyosiy hatti-harakatdir.”

“Biz Rossiya Ukrainada o‘zining harbiy qudratidan foydalanayotganiga guvoh bo‘lmoqdamiz. Bunday namoyish sobiq Sovet mamlakatlari, shu jumladan, Markaziy Osiyo mamlakatlariga ham tinch qo‘shnichilik haqida ishonch bermaydi”, dedi u.

“O‘zbekiston ulkan armiyani o‘rtacha hajmli professional armiyaga almashtirdi”, dedi sobiq O‘zbekiston armiyasi zobiti, toshkentlik Alisher Mamatxo‘jayev Karvonsaroy nashriga. “Sababi – ayni damda terrorchilar, ekstremistlar va ayirmachilar tomonidan chiqarilgan mahalliy nizolar asosiy tahdidlar hisoblanadi.”

“Davlatimiz hech kimga hujum qila olmaydi, ammo biz o‘zimizni himoya qilishga qodirmiz”, dedi u. “Rossiya armiyasi esa agressiv, u mudofaa armiyasi emas.”

“Bunday keng miqyosli mashqlar dunyo bo‘ylab xavotirlarni kuchaytiradi”, dedi u. “Chunki, nishon kim ekanligini aniq emas.”

Markaziy Osiyo: xavotirli qarashlar

“Bunday keng miqyosli mashqlar meni qo‘rquvga solmoqda”, dedi bishkeklik 39 yashar tadbirkor Mirlan Ismailov Karvonsaroy nashriga. “Rossiya global urushga tayyorgarlik ko‘rayotganga o‘xshaydi.”

“Rossiyadagi moliyaviy inqiroz turmush darajasini pasaytirib yubormoqda”, dedi u. “Rubl qadrining tushishi Qirg‘iziston iqtisodiyotiga ham ta’sir qilmoqda, bizdagi eksportchilarning raqobatbardoshligi ham sustlashgan. Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqiga qo‘shilayotgan vaqtimizda esa Moskva bizga boshqacha va’dalar bergan edi.”

“Ammo, Rossiya prezidenti Vladimir Putin iqtisodiy muammolarni hal qilish o‘rniga yana bir bora qurollar bilan o‘ynamoqda”, dedi u.

Ayni damda Putinning ichki siyosatdagi ustuvor maqsadi ayollar va erkaklar uchun pensiya yoshini oshirishni ko‘zda tutuvchi pensiya islohotlaridan keyin, xalq noroziligini kamaytirishdir.

Bunday harbiy mashqlarga Markaziy Osiyoliklarning munosabati qanday? degan savolga olmaotalik siyosatshunos Talgat Ismagambetov “xavotirli”, deb javob berdi.

Bunday mashqlar Markaziy Osiyo mamlakatlarini “harbiy salohiyatni oshirishga undaydi, chunki ular Moskva tomonidan sobiq Sovet davlatlari bo‘lgan Ukraina va Gruziyaga nisbatan olib borilgan strategiya haqida o‘ylanib qoladilar”, dedi u. “Kichik bo‘lsa-da, harbiy kuch kerak bo‘ladi.”

Bunday mashqlar Rossiyaning ichki muammolaridan darak beradi va Putinning reytingini tushiradi”, dedi u.

“Bu dolzarb bo‘lib turgan muammolardan chalg‘itishga urinish”, deydi u. “Putin yana vatanparlik qartasi bilan o‘yin qilib, o‘z xalqiga “anoyi emasligini” ko‘rsatmoqchi. Turmush darajasi pasayib borayotgan vaqtda bu ishni qanday amalga oshirish mumkin? Faqat harbiy qudratni namoyish etish orqali”.

“Bundan tashqari, Markaziy Osiyo mamlakatlari sekin-asta Rossiyadan uzoqlashib, Buyuk Ipak Yo‘li konsepsiyasi asosida shimoldan janubga yo‘l ochmoqda va mintaqaviy hamkorlikka e’tibor qaratmoqda”, dedi Ismagambetov.

Xavotirlar kuchaymoqda

Moskvaning niyatlari nuqtayi nazaridan qaralsa, Rossiyaning Gruziya va Ukrainaga tegishli hududlarni noqonuniy ravishda tortib olishi (Gruziyaning bir qismi Rossiya tarafidan bosib olinganiga 10 yildan oshdi) va uning butun dunyoda, xususan Suriyadagi urushga xatarli ta’siri ochiq-ravshandir, deydi kuzatuvchilar.

Putin “aftidan, xorijda agressiv hatti-harakatlarni amalga oshirish bilan o‘z reytingini ko‘tarish orqali uning rejimi bu ishni hammasidan yaxshiroq bajara oladi, deb hisoblagan” deyiladi AQSH senatinining 10-yanvar kungi hisobotida.

Hisobotga ko‘ra, Kreml “Rossiya jamoatchiligi urushlarni qo‘llab-quvvatlashi hamda o‘z uyidagi jinoyatchilik va korrupsiyadan chalg‘ishi uchun tashviqot va bosim o‘tkazishdan iborat nozik kombinatsiyani” qo‘llagan.

Rossiya turli mamlakatlarda o‘z tashviqotini olib borish yoki zo‘ravonlik harakatlarini amalga oshirish uchun “zarbdor kuchlar”ni shakllantirmoqda, deyiladi hisobotda. Bu kuchlar siyosiy jihatdan mag‘lub etilgan yoki “arosatda qoldirilgan” mamlakatlarning fuqarolariga tayanadi, ular Rossiyaning moliyaviy ko‘magi evaziga turli “iflos ishlarni” bajarishga majbur bo‘lib qoladilar.

Buning natijasida Markaziy Osiyoda, ayniqsa Qozog‘istonda Rossiyaning aralashuvi bilan bog‘liq xavotirlar kuchayib bormoqda.

Avvallari Kreml, Ukrainada bo‘lgani kabi, xorijdagi etnik ruslardan iborat milliy ozchiliklarni himoya qilishni bostirib kirish uchun bahona sifatida qo‘llagan.

Ostona profilaktik chora sifatida Qozog‘iston shimolidagi etnik ruslardan iborat aholi konsentratsiyasini kamaytirish harakatlarini boshladi – qozoqlarni mamlakat janubidan shimoliga ixtiyoriy ravishda ko‘chirish dasturini e’lon qildi.

Rossiya OAV xabariga ko‘ra, bu qadam Qozog‘iston va AQSH o‘rtasidagi chinakam hamkorlik o‘laroq Rossiyaning g‘azabini keltirmoqda.

Rossiyaning harbiy rejalari oldida Tojikiston ham ojiz qolgan.

Rossiya va Tojikiston iyul oyi o‘rtalarida qo‘shma harbiy mashg‘ulotlarni o‘tkazgan, bunga Afg‘onistondan kelib chiqadigan ehtimoliy hujumlarga qarshi tayyorgarlik ko‘rish bahona o‘laroq xizmat qilgandi. Biroq, kuzatuvchilarning fikricha, bunga sabab Rossiyaning o‘z “tomorqasiga” boshqalar, xususan, Xitoyni kiritishni istamayotganidadir.