Qozogʻiston Rossiyaning YOII hamkorligini kengaytirish taklifini rad etdi

OLMAOTA – Qozogʻiston Moskvaning Yevrosiyo iqtisodiy ittifoqi (YOII) doirasidagi hamkorlikni kengaytirish saʼy-harakatlarini maʼqullamadi. Bunga jumladan, mazkur ittifoq Kreml uchun oʻz qoʻshnilari ustidan nazoratni kuchaytirish vositasiga aylanishi bilan bogʻliq xavotirlar sabab boʻlgan.

Rossiyaning yangi tayinlangan bosh vaziri Mixail Mishustin 31-yanvar kuni Kremlning sport, turizm va ekologiya sohalarini YOII taraqqiyotining strategik yoʻnalishlariga aylantirish taklifini bayon qilgan.

Bu haqda u Olmaotada Qozogʻiston, Rossiya, Armaniston, Qirgʻiziston va Belorusiya bosh vazirlari ishtirokida oʻtkazilgan Yevrosiyo hukumatlararo kengashi yigʻilishida maʼlum qildi.

“Ittifoqni rivojlantirishga oid strategik hujjatlarni tayyorlashda sogʻliqni saqlash, taʼlim, fan, ekologiya, sport va turizm sohalari Rossiya tomonidan alohida ahamiyatga ega yoʻnalishlar sifatida belgilandi”, dedi Mishustin oʻz nutqida.

“Biz tegishli takliflar kiritamiz va tashabbuslarimizning qoʻllab-quvvatlanishiga umid qilamiz”, dedi u.

Lanj munosabat

Bundan avval nutq soʻzlagan Qozogʻiston bosh vaziri Asqar Mamin esa Mishustinning taklifini avvaldan taxmin qilgandek, buning tamoman teskarisini talab qilgan.

“Biz YOII toʻgʻrisidagi Shartnoma va 2018-yil 6-dekabrda davlat rahbari (Qozogʻistonning oʻsha vaqtdagi prezidenti Nursulton Nazarboyev) tomonidan maʼqullangan Integratsiya jarayonlarini yanada rivojlantirish toʻgʻrisidagi deklaratsiya doirasidan chiqmasligimiz kerak”, dedi u.

“YOII faqat iqtisodiy birlashma ekanligini unutmaslik lozim”, dedi Mamin.

Rossiya rahbariyati qanday yoʻl bilan boʻlsa-da, YOII doirasida birlashishni jadallashtirishga urinmoqda, deydi Qozogʻistondagi “DAMU Capital Management” konsalting kompaniyasi bosh direktori, olmaotalik Murat Kastayev.

Rossiyaning turli rasmiylari moliya, valyuta, savdo va tashqi siyosat boʻyicha Yevrosiyo integratsiyasini kuchaytirishni bir necha bor taklif qilganlar, dedi u.

Qozogʻiston YOII faqat iqtisodiy birlashma, degan pozitsiyada turibdi. Biroq, Moskva integratsiyaning sustlashayotganini va YOIIning boshqa aʼzolari tashqi siyosat, moliyaviy tartibga solish va valyuta siyosati kabi muhim sohalarda uni qoʻllab-quvvatlamayotganini anglamoqda, dedi Kastayev.

Shunga koʻra, Rossiya sport, turizm va ekologiya yoʻnalishlarida oʻz manfaatlarini ilgari surishga intilmoqda, dedi u.

“Rossiya murakkab siyosiy oʻtish davriga qadam qoʻymoqda”, dedi Kastayev. (Rossiya prezidenti) Vladimir Putinning prezidentlik muddati tugaganidan keyin uning hukmronligini saqlab qolish mexanizmiga start berilgan.”

Putinning prezidentlik muddati 2024-yilda tugaydi.

“Rossiya aloqalarni mustahkamlab, YOIIga aʼzo davlatlar zaiflikni sezmay, oʻtish davrida oʻzini risoladagidek tutishi uchun ularni oʻziga yaqinroq bogʻlashga harakat qilmoqda”, deb qoʻshimcha qildi u.

Moskva doim YOII faqat iqtisodiy ittifoq emasligini taʼkidlab kelgan, deydi “Ult tagdiri” (Millat taqdiri) guruhining raisi, olmaotalik Dos Koshim.

“Biz Moskvaning Sovet ittifoqi davrida boʻlgani kabi, sport uchun yagona ichki makon yaratish fikrida ekanligini istisno qila olmaymiz”, dedi u.

Kremlning bu saʼy-harakatlari Butunjahon antidoping agentligining Rossiya jamoalarini 2020-yilgi Yozgi olimpiada, 2022-yilgi Jahon chempionati va 2022-yilgi Qishki olimpiya oʻyinlaridagi ishtirokini taʼqiqlaganiga javob boʻlishi mumkin, dedi u.

“YOIIga aʼzo mamlakatlarning yagona havo hududini himoya qilish toʻgʻrisida gap-soʻzlar boʻldi”, dedi u. “Keyinroq [Moskva tomonidan] yagona Yevroosiyo parlamentini yaratish zarurligi aytildi. Shu tariqa, Mishustinning soʻzlari integratsiyani chuqurlashtirish mavzusining davomidir” dedi Koshim.

Qozogʻiston prezidenti Qosim-Joʻmart Toʻqayev yangicha siyosiy yoʻldan borishga qaror qildi, dedi u. “Aksari YOIIga kirishga qarshi boʻlgan xalq va tadbirkorlarga quloq tutish bu rejaning bir qismidir.”

Ittifoqdan chiqish “muqarrar”

Markaziy Osiyodagi aholi eng zich joylashgan mamlakat Rossiyaning YOII orqali integratsiyaga erishish ambitsiyalariga zarba berdi.

Oʻzbekiston YOIIga aʼzo boʻlmaydi, dedi Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 20-yanvar kuni. U mamlakatning faqat kuzatuvchi maqomida boʻlishini aytgan.

“Biz ittifoqqa aʼzo boʻlib kirmayapmiz”, degan edi Mirziyoyev oʻtgan yil dekabr oyidagi saylovlardan soʻng parlament yuqori palatasiga murojaatida.

“Bitta narsani bilib qoʻyinglar”, dedi u. “Hech kim mustaqillikni hech kimga berib qoʻymaydi. Mustaqillik xalq ishongan prezidentning qoʻlida.”

Rossiya Federatsiyasining qaltis tashqi siyosati tufayli Qozogʻiston mustaqil tashqi siyosat olib borishi va ayni damda toʻliq YOII tomonidan boshqarilayotgan savdo siyosatini suveren tarzda amalga oshirishi kerak, dedi Kastayev.

2018-yilda Moskva fond birjasi bilan toʻgʻridan-toʻgʻri raqobat qila oladigan va rivojlanishi Rossiyaga manfaat keltirmaydigan Ostona xalqaro moliya markazining (OXMM) tashkil etilgani inobatga olinsa, yaqin iqtisodiy integratsiya Qozogʻiston uchun manfaatli boʻlmaydi.

“Xulosa qilib aytganda, YOII yashashga layoqatsiz tashkilot. Qozogʻiston uni tark etishi deyarli muqarrar”, deb xulosa qildi u.