Qozogʻiston oʻz suverenitetini soʻroq ostiga qoʻyadigan maqola yuzasidan Xitoyga norozilik notasi yoʻlladi

NUR-SULTON – Seshanba (14-aprel) kuni rasmiy Ostona Xitoy saytlarining birida chop etilgan “Qozogʻiston tarixan Xitoyning bir qismi boʻlgani va oʻz qoʻshnisi tomon intilayotgani” haqidagi maqola yuzasidan Pekinga norozilik notasi yoʻlladi.

Xitoyning Sohu.com veb-saytida “Nima uchun Qozogʻiston Xitoyga intilmoqda” sarlavhali maqola chop etilishi ortidan Xitoy elchisi Qozogʻiston tashqi ishlar vazirligiga chaqirtirilgan, deb xabar beradi 14-aprel kuni Ozod Yevropa/Ozodlik radiosi (RFE/RL).

Maqola muallifi Qozogʻistonning oʻz hududiga nisbatan suverenitetini shubha ostiga olib, bu yerlar tarixda Xitoyga qarashli boʻlgani va “Qozogʻiston Sin sulolasining vassali boʻlganini” taʼkidlagan.

“Qozogʻistonning kichikroq shaharlarida yashovchilar oʻzlarini Li Bo (sakkizinchi asrda yashagan xitoylik shoir) avlodlari deb biladi, ulardan ayrimlari esa oʻzini Xan (Xitoyning eng yirik etnik guruhi) deb ataydi”, deyiladi maqolada. Maqolada aynan qaysi shaharlar nazarda tutilgani haqida maʼlumot yoʻq.

14-aprel kuni Tashqi ishlar vazirining birinchi oʻrinbosari Shaxrat Nurishev va Xitoyning Qozogʻistondagi elchisi Chjan Syao oʻrtasida boʻlib oʻtgan uchrashuvda Nurishev mazkur maqolaga norozilik izhor qilgan, deyiladi Qozogʻiston TIV bayonotida.

Xitoyning sassiz munosabati

Uchrashuv haqida oʻzining Facebook sahifasida xabar qoldirgan Xitoy elchisi muhokamaning asosiy mavzui haqida lom-mim demagan. “Ikki mamlakat oʻrtasidagi munosabatlarni chuqurlashtirish uchun qulay shart-sharoit yaratish maqsadida axborot maydonini soxta xabarlardan tozalash muhimligiga eʼtibor qaratildi”, deb yozadi elchi.

Bir qancha obunachilar xabarga “Gʻazab” tugmasini bosib munosabat bildirishgan.

Oxirgi yillar davomida Shinjon (Xitoy) maʼmurlarining yuz minglab musulmonlar, jumladan etnik qozoqlarni qayta tarbiyalash lagerlariga joylashtirishi ortidan ikki mamlakat oʻrtasidagi munosabatlar taranglashgan.

Ushbu hududda kamida 1,5 million etnik qozoq yashaydi, ular oʻz soniga koʻra uygʻurlardan keyin ikkinchi oʻrinda turuvchi turkiy guruhdir.

“Baʼzan (maqolaning asl manbai) shaxsiy fikrni bildirish orqali auditoriyaning reaksiyasi oʻrganiladi”, deb yozadi olmaotalik siyosatshunos, TIV va Yevropadagi diplomatik vakolatxonalarida 18-yillik ish tajribasiga ega Kazbek Beysebayev oʻzining Facebook sahifasida.

“Albatta, Xitoy saytida chiqqan bu maqolani kimningdir shaxsiy fikri, deyish ham mumkin, lekin davlat tuzilmalari va Kommunistik partiyaning Xitoy ommaviy axborot vositalaridagi oʻrni va mavqeini inobatga oladigan boʻlsak, bu gapga ishonish qiyin”, dedi Beysebayev.

“Elchini chaqirish va unga norozilik notasi taqdim etish – soʻnggi chora. Bu, odatda, davlatlar oʻrtasidagi tanglik yuzaga kelganida sodir boʻladi”, deb qoʻshimcha qildi u.

Beysebayevning taʼkidlashicha, 2014-yil fevral oyida Rossiya bilan ham shunday vaziyat yuzaga kelgan edi. Rossiya parlamenti aʼzosi Vladimir Jirinovskiy Markaziy Osiyo davlatlari, shu jumladan Qozogʻistonni Rossiya tarkibiga qoʻshib olishga chaqirgach, Qozogʻiston TIV norozilik notasi yuborgan.

Qozogʻiston diplomatlari voqeaga rasman norozilik bildirib toʻgʻri qildilar, deydi Nur-Sultonlik siyosiy sharhlovchi Baurjan Tolegenov.

“Xitoy tarafga intilmayotganimizni unga bildirish, qolaversa, buni qozoqlarga ham anglatishning eng yaxshi usuli shu edi”, dedi u.

Pekinning Qozogʻistonga oid siyosati jamiyatimiz uchun juda ogʻriqli mavzu, bizda hatto bu boradagi shaxsiy fikrlarga ham munosabat asabiy”, dedi Tolegenov.

Yuz bergan voqea shuni koʻrsatmoqdaki, soʻnggi yillarda mamlakatdagi aksilxitoy kayfiyati Qozogʻiston hukumatini tashabbusni qoʻlga olishga va mamlakat milliy manfaatlarini himoya qilish uchun chora koʻrishga undamoqda, dedi u.