Qozogʻiston hududlari “Rossiyaning sovgʻasi” degan daʼvolar hududiy xavotirlarni keltirib chiqardi

NUR-SULTON – Yaqinda kremlparast siyosatchilar va jurnalistlarning bir qator hududiy daʼvolari Qozogʻistonda xavotir va norozilik keltirib chiqardi.

Masalan, 10-dekabr kuni Rossiya davlat dumasining taʼlim va fan boʻyicha qoʻmitasi raisi Vyacheslav Nikonov “Birinchi” davlat telekanali efirida Qozogʻistonning suverenitetiga bevosita daxl qiluvchi soʻzlarni aytgan.

“Qozogʻiston mavjud emas edi. Shimoliy Qozogʻistonda (ruslar kelguniga qadar) odamlar yashamagan. Qozogʻiston hududi – Rossiya va Sovet Ittifoqining ulkan sovgʻasidir”, deb aytgan “Bolshaya Igra” (Katta oʻyin) teleshousida mehmon boʻlgan Nikonov.

“Ukrainaning yarmi ham Rossiyaning sovgʻasi”, dedi tok-shou mehmoni boʻlgan rossiyalik senator va teleboshlovchi Aleksey Pushkov.

“Sovet Ittifoqi zabt etilgan va bosib olingan turli hududlardan tashkil topgan Rossiya imperiyasi edi”, deb aytgan mehmonlardan biri, teleboshlovchi Vladimir Pozner.

Bu rossiyalik arboblarning tabiiy resurslarga boy va Markaziy Osiyodagi eng koʻp etnik ruslar yashaydigan mamlakat – Qozogʻiston haqida bunday bayonotlar berishi bilan bogʻliq ilk holat emas.

13-dekabr kuni Rossiya davlat dumasining yana bir deputati Yevgeniy Fyodorov “Belrusinfo” YouTube kanalida mamlakat hududini nazarda tutib, Qozogʻiston “sovgʻa uchun minnatdor boʻlishi kerakligini” aytgan edi.

“Sovgʻa deb tan olmas ekansiz, uni qaytarib bering, chunki siz uni noqonuniy olgansiz – Rossiya shunday deyishga haqli”, dedi Fyodorov.

Rossiyaning “sovgʻalari”

Rossiya rasmiylarining soʻnggi bayonotlari Rossiya prezidenti Vladimir Putinning postsovet respublikalar Sovet Ittifoqi tarkibidan chiqqani uchun Rossiyadan “qarzdor” degan avvalgi bayonotiga mos keladi.

Postsovet davlatlar “rus xalqining sovgʻalari”, yaʼni yerlarni qaytarib berishi kerak, degan edi Putin 21-iyun kuni “Rossiya-1” davlat telekanalida efirga uzatilgan intervyusida.

Uning soʻzlariga koʻra, Sovet Ittifoqini taʼsis etishga oid 1922-yilgi kelishuvda ittifoqdan chiqish huquqi eʼtirof etilgan boʻlsa-da, bu jarayon tartibi belgilanmagan.

“Demak, savol tugʻiladi: agar u yoki bu respublika Sovet Ittifoqiga qoʻshilgan boʻlsa-yu, tarixan, azaldan Rossiyaga tegishli yerlarni qoʻlga kiritgan boʻlsa, keyinroq Sovet Ittifoqi tarkibidan chiqishga qaror qilgan boʻlsa-chi? U holda, nima bilan kelgan boʻlsa, shu bilan ketishi, rus xalqining hadyalarini qaytarishi kerak edi”, deb aytgan Putin.

“Birinchi kanal” koʻrsatuvi ortidan Rossiya Federatsiyasining muvaqqat ishonchli vakili Aleksandr Komarov 12-dekabr kuni Qozogʻiston tashqi ishlar vazirligiga chaqirtirilgan.

Uchrashuv davomida Qozogʻiston tashqi ishlar vaziri oʻrinbosari Marat Sizdikov “vazirlikning Nikonov bayonoti yuzasidan taajjubda ekanini” bildirgan.

Sizdikov ushbu bayonot munosabati bilan Komarovga Qozogʻiston hukumatining pozitsiyasi bildirilgan notani topshirgan.

Vazirlik bayonotida ayrim rus siyosatchilarining Qozogʻistonga nisbatan tez-tez provokatsion hujumlari davlatlar oʻrtasidagi ittifoqchilik munosabatlariga jiddiy zarar yetkazayotgani qayd etilgan.

“Qozogʻiston tashqi ishlar vazirligi bunday iddaolarga Rossiya tomonidan munosib baho berilishini kutadi va bundan buyon Rossiya Federatsiyasi davlat arboblarining bunday bayonotlar berishiga yoʻl qoʻymaslikka chaqiradi”, deyiladi bayonotda.

“Shoh” nima fikrda

“Bunday bayonotlar Rossiyalik siyosatchilar tarafidan tez-tez yangramoqda. Bundan xavotirlanmay iloj yoʻq. Qozogʻistonliklarning reaksiyasi oʻrinli, Qozogʻiston tashqi ishlar vazirligining pozitsiyasi ham toʻgʻri”, deydi Nur-Sultonlik siyosiy tahlilchi Yernar Beysaliyev.

“Ehtimol, bu atayin qilingan provokatsiya emas, balki Rossiya va uning mintaqada hukmronlik qilishini istaydigan siyosatchilarining imperialistik qiliqlaridir”, dedi u.

“Qozogʻistonda bunday provokatsion bayonotlarning bari siyosiy masxarabozlarning shovqini sifatida talqin qilindi. Bu Qozogʻiston rahbariyatining katta xatosi boʻlgan. Aslida masxarabozlar koʻpincha podshoh va uning izdoshlari oʻylayotgan gaplarni gapiradi”, deb yozadi olmaotalik siyosiy tahlilchi Dosim Satpayev oʻzining Facebook sahifasida.

Rossiya rahbariyati diplomatik notalarga Kremlning baland minorasidan turib tupurmoqda, dedi u.

“Qozogʻistonga, uning hududiy yaxlitligi, tarixiga va tiliga nisbatan provokatsion va haqoratli hamlalar qiluvchi barcha shaxslar uchun respublikamizga kirish taqiqlanishi kerak”, dedi Satpayev.

“Endi Qozogʻiston YOII (Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi) tarkibidan chiqishi, soʻngra Oʻzbekiston kabi KXSHTga (Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti) aʼzolikdan voz kechishi kerak”, deb yozgan Satpayev Kreml boshchiligidagi iqtisodiy va harbiy bloklarni nazarda tutib. Oʻzbekiston YOIIga qoʻshilmagan va 2012-yilda KXSHTni tark etgan.

Qozogʻistonliklar internetda bu borada oʻz eʼtirozlarini bildirganlar.

“Qozogʻiston mavjud boʻlmagan, deydimi? Davlat dumasi raisining oʻrinbosari shunday bemaʼni gapni gapirib tursaya. Yana bular Qozogʻistonda Yevrosiyoga qarshi kayfiyat kuchayib borayotganidan hayron boʻlishadi”. “Uzr soʻrashlarini talab qilamiz”, “Sovet Ittifoqi qulagan, boʻlar ish boʻlgan”, deb yozgan Nikonov ishtirokidagi YouTube videolavhasi ostida fikr-mulohaza qoldirgan qozogʻistonliklar.

“Rossiyalik siyosatchilar aqldan ozibdi. Nahotki, ular bu gaplaridan keyin Qozogʻistonda aksilrossiya kayfiyati kuchayishini bilishmasa? Biz shu yerda yashaymiz, Qozogʻistonni oʻz vatanimiz deb bilamiz va bunday bayonotlarni eshitishni istamaymiz”, deydi chimkentlik Yelena Shepeleva Karvonsaroy bilan suhbatda.