Markaziy Osiyo oʻz harbiy eʼtiborini Rossiya va Xitoy tajovuziga qarshi turishga qaratmoqda

NUR-SULTON – Markaziy Osiyo davlatlari oʻz harbiy eʼtiborini Rossiya va Xitoyning tajovuzkor tashqi siyosatiga qarshi “birdamlikda qatʼiy turishga” qaratmoqdalar.

Qozogʻistonning Tojikiston va Qirgʻizistonga bergan harbiy va texnik yordami buning soʻnggi misollaridan biri boʻldi.

Qozogʻiston mudofaa vazirligining 6-fevral kungi hujjatiga koʻra, bitimda katta miqdordagi oʻq-dorilarni bepul taqdim etish koʻzda tutilgan.

Qozogʻiston Tojikiston va Qirgʻizistonga 9 million dona avtomat oʻqi, 20 mingta kichik kaliberli avtomat patroni, 10 mingta minomyot snaryadi, 3 mingta signal patroni, mingta raketa va 10 ta radioaloqa vositasini topshiradi, deyiladi Qozogʻiston hukumati tomonidan internetda chop etilgan hujjatda.

Qozogʻiston yukni Tojikistonning Dushanbe shahri hamda Qirgʻizistonning Qoʻytosh qishlogʻiga avtomobil va temir yoʻl orqali yetkazib beradi. Yoʻl xarajatlarini Qozogʻistonning oʻzi qoplaydi.

Vazirlik xabariga koʻra, agar hammasi rejadagidek kechsa, oʻq-dorilar 2021-yilda yetkazib beriladi.

Qozogʻiston “mavjud doʻstona munosabatlar va harbiy sohadagi oʻzaro hamkorlikni kuchaytirish” maqsadida yordam koʻrsatmoqda, deyiladi Qozogʻistonning Qirgʻiziston va Tojikiston bilan imzolagan kelishuvida.

Kelishuvda oʻq-dorilar ehtiyojdan ortiqligi va hech qachon qoʻllanilmagani taʼkidlangan. Ulardan foydalanish uchun qabul qilib oluvchi tomon ularni yangilashga mablagʻ sarflashi kerak boʻlmaydi.

Bundan tashqari, Tojikiston va Qirgʻiziston Qozogʻistondan qabul qilib olgan oʻq-dorilarni uchinchi tomonga topshirishi taqiqlangan.

Birdamlikda qatʼiy turish

“Tojikistonga berilgan harbiy yordam Tojikiston va Afgʻoniston chegarasidagi notinch vaziyatni hisobga olgan holda juda oʻrinli. Qirgʻizistonga yordam masalasi esa hukumatlararo uchrashuvlar chogʻida muhokama qilingan”, deydi Nur-Sultonlik siyosiy tahlilchi Yernar Beysaliyev.

Markaziy Osiyo mamlakatlari “tarixan birodar” yurtlar boʻlgan va “ayni vaqtda birdamlikda qatʼiy turishi kerak”, dedi u.

“Bu shunchaki yaxshi qoʻshnichilik munosabatlari emas, balki butun mintaqadagi xavfsizlikka doir muhim masaladir.”

U Rossiya va Xitoy bilan munosabatlarning keskinlashayotganini qayd etdi.

“Qozogʻistonning muvaffaqiyatli, koʻp vektorli siyosatiga qaramay, yaqinda ittifoqdosh deb bilgan ayrim qoʻshnilarimiz tarafidan noloyiq harakatlarga duch kelyapmiz”, dedi Beysaliyev.

“Markaziy Osiyodagi boshqa mamlakatlar ham Rossiya va Xitoyning tajovuzkor taʼsirini sezmoqdalar”, dedi u.

Oʻtgan yili Markaziy Osiyo mamlakatlari mintaqa suverenitetiga ochiqdan-ochiq tahdidga qanday munosabat bildirishini koʻrish maqsadida Xitoy “oʻz” yerlarini qaytib olish gʻoyasini ilgari surgan edi.

Rossiyaning tahdidi soʻnggi oylarda rossiyalik siyosatchilar Qozogʻiston hududi haqida bir necha bor irredentistik bayonotlar bildirganida yaqqol koʻzga tashlandi.

1991-yilda uzoq kutilgan mustaqillikni qoʻlga kiritgan Qozogʻiston oʻz mustaqilligi va hududiy daxlsizligiga oid har qanday shubhalarga zudlik bilan munosabat bildirib kelgan.

Qozogʻiston tashqi ishlar vazirligi Rossiya va Xitoy siyosatchilarining bayonotlariga javoban oʻtgan va joriy yilda Moskva va Pekinga norozilik notalari yuborgan.

Tahlilchilarga koʻra, Markaziy Osiyo mamlakatlarining kirill yozuvidan lotin yozuviga oʻtish haqidagi qarori ham ularning Rossiyadan uzoqlashayotganidan dalolat beradi.

Armiyani kuchaytirish va ittifoqchilarga koʻmaklashish

Oʻtgan bir necha yil davomida Qozogʻiston ekstremizmga qarshi kurash va mudofaani kuchaytirish borasida ulkan saʼy-harakatlarni amalga oshirdi, jumladan samarali “raqamli armiya” yaratish uchun kompyuter texnologiyalari joriy qilindi.

Joriy yilda Qozogʻiston bir qancha harbiy mashgʻulotlar oʻtkazdi va oʻtkazmoqchi. Ular COVID-19 pandemiyasi davridagi sogʻliqni saqlash choralariga rioya qilgan holda olib boriladi. Barcha mashgʻulotlar ochiq havoda boʻlib oʻtadi.

Qozogʻiston sanoat va infratuzilmalarni rivojlantirish vazirligining xabar berishicha, 2021-yildan dron ishlab chiqarishni boshlash rejalashtirilmoqda. Bundan tashqari, Qozogʻiston aviatsiya sanoatiga mintaqaviy taʼmirlash markazini tashkil etish vazifasi yuklangan.

Fevral oyida Qozogʻistonning “Chagʻalay” (Chayka) droni dala sharoitlarida sinovdan oʻtkazildi. Mudofaa vazirligi xabariga koʻra, razvedka samolyotining namunasi kompyuterlashtirilgan aloqa kanali va shifrlangan protokol bilan jihozlangan.

Oʻtgan yilning oktabr oyida Qozogʻiston mudofaa vaziri, general-leytenant Nurlan Yermekbayev Nur-Sultonda AQSH Markaziy qoʻmondonligi qoʻmondoni, general Kennet MakKenzi bilan xavfsizlik masalalari boʻyicha muzokara oʻtkazdi. Tomonlar ikki mamlakat oʻrtasidagi harbiy hamkorlik, jumladan, osoyishtalikni taʼminlash va terrorizmga qarshi kurash kabi mavzularni muhokama qilganlar.