Tojikiston afgʻon qochqinlarining ehtimoliy oqimiga tayyorlanmoqda

DUSHANBE – Afgʻonistonda Tolibonlar hokimiyatga qoʻlga olar ekan, mamlakat bilan 1344 kilometrlik umumiy chegaraga ega Tojikiston afgʻon qochqinlarining ehtimoliy oqimiga hozirlik koʻrmoqda.

Hozirda Afgʻonistonning chegara tumanlaridan qochqinlarning “oqib” kelish daragi boʻlmasa-da, rasmiylarning aytishicha, chegaradagi keskinlikning kuchayishi yoki Tolibonning repressiyalari qochqinlar oqimining oshishiga olib kelishi mumkin.

BMT Taraqqiyot dasturining (BMTTD) Tojikistondagi vakolatxonasi 14-oktabr kuni Afgʻoniston chegarasidagi vaziyatning ehtimoliy keskinlashuvi bilan bogʻliq favqulodda vaziyatga tayyor turish maqsadida Xatlon viloyatidagi BMT omborini ochganini eʼlon qildi.

U kamida 100 ta oilani chodirlar, koʻrpa-toʻshak, oshxona anjomlari, pechlar, kiyim-kechak, gigiyena vositalari va boshqa zarur ashyolar bilan taʼminlashga moʻljallangan. Tovarlarning taxminiy qiymati 3 million soʻmni (256 ming dollar) tashkil etadi.

Shu va Togʻli Badaxshon muxtor viloyati Xorugʻ shahrida qurilayotgan boshqa bir ombor Yaponiya hukumati tarafidan moliyalashtirmoqda. Bu ishlar tojik-afgʻon chegarasini mustahkamlash loyihasi doirasida amalga oshirilyapti.

“Dunyo yaqin tarixdagi eng halokatli va chuqur tuzilmaviy, ijtimoiy va iqtisodiy boʻhronlardan birini boshdan kechirmoqda, Ekstremal iqlim xavfining ortishi, shuningdek, Afgʻonistondagi soʻnggi voqealar kabi texnogen inqirozlar shular jumlasidandir”, deyiladi BMT Taraqqiyot dasturining Tojikistondagi doimiy vakili Pratibha Mehtaning bayonotida.

“Tojikiston hukumati har qanday inqirozli vaziyatlar, tabiiy ofatlardan jabrlanganlarning gumanitar ehtiyojlari va Afgʻonistondan ehtimoliy qochqinlar oqimiga tayyor turish va shaylikni taʼminlash uchun barcha choralarni koʻrmoqda”, dedi u.

Tayyorgarlik ishlari davom etmoqda

Bu choralar qochqinlar lagerlari barpo etishni ham oʻz ichiga oladi.

Yevropa Ittifoqining (YI) 14-sentabr kungi bayonotida aytilishicha, Afgʻoniston bilan chegaradosh Xatlon va Togʻli Badaxshon muxtor viloyatlaridan 5 mingga yaqin afgʻon fuqarosi qoʻnim topgan.

Xatlon viloyatining Shamsiddin Shoxin tumanidagi Xirmanjo qishlogʻida Yevropa Ittifoqi koʻmagida qochqinlar lageri barpo etilmoqda, deb xabar bergan Asia-Plus 22-sentabr kuni.

Jayxun tumani maʼmuriyati raisi Tolibsho Nazrizoda ham IIV Xatlon viloyati, Jayxun tumani Panj jamoati hududida lager qurayotganini tasdiqlagan.

Tojikiston Favqulodda vaziyatlar va fuqarolik mudofaasi qoʻmitasi ikki tumandagi eski oʻquv bazalarini Afgʻonistondan kelgan qochqinlarni joylashtirish uchun hozirlamoqda, deb xabar qildi BMTning anonim qolishni istagan Tojikistondagi manbasi.

Bazalar nisbatan kichik boʻlsa-da, ularda kam sonli qochqinlar qulay sharoitlarda yashashi mumkin.

“Gap oz sonli qochqinlarni qabul qilish haqida ketmoqda”, deydi manba. “Bu obyektlarga koʻpi bilan 5000 kishi sigʻishi mumkin”.

Shahrinav tumanida joylashgan Qoratogʻdagi obyektlarning birida Yevropa Ittifoqi, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (YXHT) va Tojikiston Favqulodda vaziyatlar qoʻmitasining qoʻshma loyihasi doirasida taʼmirlash va rekonstruksiya ishlari olib borilmoqda.

Yana bir obyekt Xatlon viloyatining Jaloliddin Balxiy tumanida, Afgʻoniston chegarasidan 50 km uzoqlikda joylashgan.

“Har bir tumandagi eski bazalar hududlari qariyb 20 gektarni tashkil etadi”, deydi manba. “Obyektlar harbiylashtirilgan boʻlib, panjara bilan oʻralgan va kuchaytirilishi mumkin boʻlgan qoʻriqlash tartibiga ega. Ehtiyoj tugʻilgan taqdirda, chodirlar oʻrnatilishi mumkin, ammo bularning bari katta mablagʻ talab qiladi”.

Togʻli Badaxshon muxtor viloyatining Ishkoshim tumanida ham qochqinlar uchun joy ajratilgan.

Bu joylar avvalroq qochqinlarni qabul qilgan, ularning ayrimlari Afgʻonistonga qaytgan, deydi u. Qolganlar Tojikistonning boshqa hududlariga koʻchirilgan, baʼzilar esa Ishkoshimda qolishgan.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining qochqinlar boʻyicha oliy komissari (UNHCR), UNDP va YI Tojikiston mamlakat ichidagi qochqinlarga maksimal darajada yordam berishi uchun bir-biri bilan muntazam aloqada boʻlib turibdi, deb xabar beradi manba.

Tolibonlardan qochib

Afgʻonistondagi gumanitar inqiroz yomonlashib bormoqda va u yerdagi 20 millionga yaqin odamga yordam koʻrsatish uchun shoshilinch mablagʻ ajratilishi zarur, deb ogohlantirgan UNHCR 12-oktabr kungi bayonotida.

“Faqat besh foiz oilalarda har kuni ovqatlanish imkoniyati bor, kelasi yilga borib, besh yoshdan kichik boʻlgan bolalarning yarmidan koʻpi toʻyib ovqatlana olmaslik xavfi ostida”, deyiladi UNHCR bayonotida.

Soʻnggi oylarda Tojikiston, jumladan Dushanbedagi afgʻonistonlik qochqinlar soni sezilarli oshgan, deydi Sovet ittifoqi davrida Afgʻonistonda tarjimon boʻlib ishlagan tojikistonlik tahlilchi Ahmadshoh Komilzoda.

“Ular Tolibon va ehtimoliy repressiyadan qochishyapti”, deydi u. “Bugungi kunda Afgʻonistonda istalgan odamga sotqin yoki Qoʻshma Shtatlar va ittifoqdoshlarining josusi deb tamgʻa bosish mumkin.”

“Tolibonlarning jazo choralari shafqatsiz”, deb qoʻshimcha qildi u.

“Shuning uchun Tolibon hukumatga kelishidan oldin Tojikistonda yashagan aksar odamlar vatanga qaytishdan qoʻrqadi”, deydi Komilzoda.

“Koʻpchilik xorijiy mamlakatlarning elchixonalari orqali uchinchi davlatlarga chiqib ketish uchun hujjatlarni rasmiylashtirishga harakat qilyapti, ammo bu juda qiyin jarayon.”

“Shunga qaramay, odamlar kutishyapti va umid qilishyapti.”