Karvonsaroy
Iqtisodiyot

Xitoy Eronning koʻchmas mulk bozoriga kirar ekan, rejimga aloqador subyektlar foyda olishni koʻzlamoqda

Babak Dashtiy

Tehronning badavlat shimoliy tumanidagi koʻp qavatli binoda ishlayotgan eronlik quruvchi. [Behruz Mehri/AFP]

Tehronning badavlat shimoliy tumanidagi koʻp qavatli binoda ishlayotgan eronlik quruvchi. [Behruz Mehri/AFP]

Eron rejimining Xitoy bilan turar joy qurish boʻyicha bitimi tafsilotlari va oqibatlari borasida mish-mishlar avj olgan.

Uzoqqa choʻzilgan inkordan keyin rejim Xitoy kompaniyalariga mamlakatdagi ommaviy uy-joy bozoriga investitsiya kiritishga ruxsat berganini tan olishga majbur boʻlgan.

Parlamentning fuqarolik qoʻmitasi (Majlis) aʼzosi Iqbol Shakiriy oktyabrda Yoʻllar va shaharni rivojlantirish vazirligi xitoyliklar bilan yangi “Uy-joy qurilishida keskin oʻsish qonuni” doirasida uy-joy qurishni rivojlantirish boʻyicha muzokaraga kirishganini eʼlon qilgan.

Bu harakat prezident Ibrohim Raisiyning hukumati turar-joy sektoridagi tanazzulni bartaraf etish uchun har yili bir million uy-joy qurishga soʻz berishi vaqtiga toʻgʻri kelgan.

Erondagi baland binolar. Xitoy kompaniyalari Erondagi koʻchmas mulk loyihalarida faol ishtirok etmoqda. [Mehr yangiliklar agentligi]

Erondagi baland binolar. Xitoy kompaniyalari Erondagi koʻchmas mulk loyihalarida faol ishtirok etmoqda. [Mehr yangiliklar agentligi]

Shu bilan birga bu choralar Eron bilan Xitoy 25 yillik “strategik hamkorlik bitimini” imzolashi ortidan ham roʻy berdi, bu kelishuvni koʻpchilik rejim “Eronni sotib yuborayotgandek” koʻrmoqda.

Rejimga qarashli OAV Xitoy bilan imzolangan turar-joy kelishuvlarning afzalliklari haqida soʻzlab, Xitoy hukumatini “moʻjizakor” va “arzon uy-joy loyihalarini tezda yakunlab, hukumatning pulini tejaydi” deb taʼriflay boshlagan.

Rasman tafsilotlari ochiqlanmagan kelishuv doirasida Xitoy bir qator arzon turar-joy binolarini qurishga investitsiya kiritadi va keyinchalik ularning sotilishidan foyda oladi.

Kelishuv sababli mahalliy aholi tanqidiga uchraganidan keyin rejim Xitoy uylarni qurmasligi, balki uni moliyalashtirishi va texnologiya bilan taʼminlashi haqida xabar bergan.

“Korrupsiyadan boshqa narsa emas”

Shakeriyga koʻra, qurilish ishlari Eron yetakchisi Ali Homanaiy idorasining bevosita boshqaruvidagi uchta muassasa tarafidan bajariladi.

Bular: Islom inqilobi uy-joy fondi, Imom koʻrsatmalarini ijro etish shtabi va Mazlumlar fondi (Mostazafan fondi).

“Bu uchta muassasa, ayniqsa Islom inqilobi posbonlari korpusi (IIPK) anchadan beri manfaatli iqtisodiy resurslarni qoʻldan bermay keladi”, deydi eronlik siyosiy sharhlovchi Ehson Kalatiy.

Ushbu loyihalardan olinishi kutilayotgan foydaning sezilarli qismi ulgurji ishlab chiqaruvchilar, jumladan, Homanaiy qoʻl ostidagi umumiy tashkilotlar va Xitoy uchun moʻljallangan.

Kalatiy Xitoyning mamlakat turar-joy sektoridagi ishtirokining asosiy ziddiyatiga eʼtibor qaratar ekan, IIPK va rahbariyat jamoasi orqali koʻriladigan daromadni asosiy motiv deb hisoblamoqda.

Xitoyni Eron qurilish sektoriga taklif qilishdan maqsad – “Eron hukumati bilan keyinchalik hamkorlik qilish imkoni orqali Xitoy ishonchini qozonish”, deydi u.

Bu Eronning koʻp jihatdan Xitoyga qaram ekani va ikki mamlakat oʻrtasidagi keng qamrovli 25 yillik kelishuv orqali Pekin Tehron iqtisodiyotining turli sektorlarini sekin-asta egallab olayotgani sababli yuz bermoqda.

Chuqurlashib borayotgan xavotirlar

Xitoyning Eron bilan chuqurlashib borayotgan aloqalari Eron ichkarisi va butun mintaqada xavotirga sabab boʻlmoqda.

Asosiy xavotir ikki davlat oʻrtasidagi yanada kengroq strategik hamkorlikka, jumladan, hamkorlikda qurol ishlab chiqarish, harbiy mashgʻulotlar va razvedka sohasidagi almashinuvga qaratilgan.

Pekin nuqtai nazaridan, “Xitoyning kelishuvdan maqsadi – Eronda, xususan Fors koʻrfazining Jask va Kish orollarida mustahkam oʻrnashish”, deb aytgan ismi ochiqlanishini istamagan Eron dengiz flotining sobiq tahlilchisi 25 yillik kelishuvni nazarda tutib.

Kelishuv natijasida Eron bilan Xitoy oʻrtasidagi harbiy hamkorlikni kengaytirish masalasi “oldindan hal qilib boʻlingan”, deb aytgan u.

Bu kelishuv tufayli zaif, dunyodan ajralib burchakka taqalib qolgan, iqtisodiy inqiroz yoqasidagi Eron rejimi dadil va qatʼiyatli Xitoy rejimi hukmronligi ostida qoladi.

Koʻplab kuzatuvchilar Pekinning kreditlar (zaif mamlakatlarga ogʻir shartlar asosida ulkan kreditlar taklif qilishdan iborat oʻzining asosiy majburlash vositalaridan biri) bahonasida Erondan yanada koʻproq, hatto harbiy imtiyozlar talab qilishidan xavotirda.

Pekin Hind okeani boʻylab bir qator portlarni barpo etib ulgurgan va Janubiy Xitoy dengizidan Suvaysh kanaligacha choʻzilgan yoqilgʻi quyish va taʼminot stansiyalarini yaratgan. Kelishuv sababli esa diqqat endi Eronning Jask va Chabahor portlariga qaratiladi.

Kelishuv tijoriy xarakterga ega boʻlsa-da, portlar Xitoy dengiz flotining keskin kengayishiga olib keladi.

Sizga maqola yoqdimi?

Fikrlar 0

Siyosat * Majburiy 1500 / 1500