Dunyo mamlakatlari Putinning Ukrainaga qarshi noqonuniy tajovuzkor urushini qoralamoqda

MOSKVA – Ceshanba (22-fevral kuni) Rossiya qoʻshinlari Ukrainaga bostirib kirishga hozirlanar ekan, dunyo hamjamiyati Rossiya prezidenti Vladimir Putinning oʻzboshimcha va noqonuniy agressiv urush olib borish qarorini qoralamoqda.

Maksimal darajada dramatik chiqishi uchun puxta sahnalashtirilgan tadbirlar davomida Putin dushanba kuni boʻlginchilar nazoratidagi Donetsk va Lugansk viloyatlarining mustaqilligini tan olib, ular bilan “doʻstlik va oʻzaro yordam” kelishuvlarini imzolagan.

Baʼzida gʻazabnok koʻringan 56 daqiqalik telemurojaatida Putin Ukrainaning “Rossiya asos solgan davlat” ekanini aytar ekan, Sovet Ittifoqi parchalanib, Ukraina va boshqa sovet respublikalariga oʻz yoʻlidan borishga imkon berilgani xato ekanligini iddao qildi.

Murojaatdan soʻng bir necha soat oʻtib, Putin mudofaa vazirligiga boʻlginchilar nazoratidagi hududlarda “tinchlikparvarlik vazifasini” oʻz zimmasiga olish buyrugʻini berdi va bu bilan Ukraina sharqida Rossiyaning bevosita harbiy aralashuvi uchun yoʻl ochdi.

Hisob-kitoblarga koʻra, Ukraina qurshovida allaqachon 150 mingdan 190 minggacha Rossiya askari bor.

“Biz ishonamizki, bu qaror bilan Rossiya Ukrainaga qarshi kelajakdagi harbiy tajovuz uchun huquqiy asos yaratmoqda va barcha xalqaro majburiyatlarni buzmoqda”, dedi seshanba kuni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy.

Bunga javoban Kiyev Rossiya bilan diplomatik munosabatlarni toʻxtatish masalasini koʻrib chiqmoqda, deb qoʻshimcha qildi u.

“Urush uchun bahona”

Rossiyaning bu qadami dunyo davlatlari yetakchilarining keng miqyosdagi qoraloviga sabab boʻldi.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) Xavfsizlik kengashi tarafidan oʻtkazilgan favqulodda yigʻilishda AQSH elchisi Linda Tomas-Grinfild Putinning nutqi “urush uchun bahona topishga” qaratilgan “gʻazabnok va yolgʻon daʼvolardan” iborat ekanini aytdi.

“Ular tinchlikparvarlar deb atalmoqda. Bu bemaʼnilik. Biz ularning aslida kim ekanligini bilamiz”, dedi u.

Qoʻshma Shtatlar Rossiya bostirib kirgan taqdirda “oʻldiriladigan yoki lagerlarga yuboriladigan” ukrainaliklar roʻyxati borligi haqida BMTni ogohlantirgan.

BMT bosh kotibining siyosiy va tinchlik oʻrnatish masalalari boʻyicha oʻrinbosari Rozmari Dikarlo Rossiya qoʻshinlari Ukraina sharqiga yuborilganidan “afsusda” ekanini bildirdi.

“Keyingi soatlar va kunlar hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻladi”, dedi u. “Yirik mojaro xavfi real va har qanday holatda ham uning oldini olish zarur.”

“Rossiya bizni chegaraga olib keldi. Biz Rossiyani ortga chekinishga chaqiramiz”, dedi Britaniya vakili Barbara Vudvord.

Keniyalik Martin Kimani koʻplab mamlakatlar “imperiyaning tanazzuli ortidan paydo boʻlganini” taʼkidlab, oʻtmishdagi chegaralar boʻyicha “xatarli nostalgiyaga” berilmaslikka chaqirdi.

Germaniya Rossiyadan keluvchi “Shimoliy oqim-2” gaz quvurini sertifikatlashni toʻxtatishini aytib, Yevropa Ittifoqi “qatʼiy va keng koʻlamli” iqtisodiy sanktsiyalarni qoʻllashini maʼlum qildi.

“Bu Ukrainaning demokratik suvereniteti va hududiy yaxlitligining buzilishidir”, dedi Italiya bosh vaziri Mario Dragi.

Turkiya prezidenti Rajab Toyib Erdoʻgʻon ham Putinning bu harakatini “nomaqbul” deb atagan.

“Qanday voqea yuz berishidan qatʼi nazar, ruslar ogʻriqni his qilishlari kerak... bu muqarrar”, dedi Irlandiyaning Yevropa ishlari boʻyicha vaziri Tomas Birn.

Buyuk Britaniya bosh vaziri Boris Jonson Putinning bu harakatini “Ukraina suvereniteti va yaxlitligini qoʻpol ravishda buzish” deb atagan boʻlsa, mamlakat tashqi ishlar vaziri Rossiyaga qarshi yangi sanktsiyalar qoʻllash vaʼdasini berdi.

YeI rahbarlari Ursula fon der Lyayen va Charlz Mishel ittifoqning “ushbu noqonuniy harakatga aloqadorlarga qarshi sanktsiyalar bilan javob qaytarishiga” vaʼda berdilar.

AQSH hukumatining yuqori martabali amaldori Putinning nutqini “suveren va mustaqil Ukraina gʻoyasiga hujum” deb atagan.

“U tarixan Ukrainani Rossiyaning bir qismi deb bilishini ochiq aytdi va Ukrainaning niyatlari haqida bir qancha yolgʻon daʼvolar bilan chiqdi, ular esa ehtimoliy harbiy harakatlarni oqlash uchun moʻljallangan”, dedi mulozim telekonferentsiya orqali jurnalistlarga.

“Bu urushni oqlash uchun rus xalqiga qaratilgan murojaat edi.”

“Prezident Putin oʻzining zoʻravonlik harakatlari uchun kelajak avlod oldida javob beradi”, dedi Zelenskiyga birdamlik izhor qilish uchun Kiyevga kelgan Estoniya prezidenti Alar Karis.

Ukraina elchisi Sergey Kislitsa Rossiyaning xatti-harakatlariga qaramay, mamlakat chegaralari “oʻzgarmas”ligini taʼkidladi.

“Jinoyatchi qiyofasi”

Seshanba kuni Ukraina mudofaa vaziri Aleksey Reznikov vazirlik saytida mamlakat qoʻshinlarini urushga hozirlik koʻrishga chaqiruvchi emotsional bayonotni joylagan.

“Qiyinchiliklar boʻladi. Yoʻqotishlar boʻladi. Biz ogʻriqqa chidashimiz, qoʻrquv va umidsizlikni yengishimiz kerak”, deydi u.

U Rossiya tajovuzi ustidan “qatʼiy gʻalaba” qozoniladi, deb aytgan.

“Kreml Sovet Ittifoqini qayta tiklash tomon navbatdagi qadamni tashladi”, dedi Reznikov.

“Kuni kecha u oʻzining asl qiyofasini koʻrsatdi”, deb qoʻshimcha qildi u Putinni nazarda tutib.

“Bu – butun erkin dunyoni garovda ushlashni istaydigan jinoyatchining qiyofasi.”

Dushanbaga oʻtar kechasi Kiyev koʻchalarida boʻlginchi viloyatlarning tan olingani haqidagi xabarlar paydo boʻlar ekan, koʻpchilik bunga ishonmagan boʻlsa-da, kerak boʻlsa oʻz vatanini himoya qilishga tayyor ekanligini aytgan.

“Men shokdaman”, dedi asli donetsklik 22 yashar oshpaz Artem Ivashchenko poytaxtda AFP suhbatda. Bu eʼtirofni u sakkiz yil avval viloyatni tark etganidan beri eshitgan “eng mudhish yangilik” deb atagan.

“Men shu yerda yashayman, vatanimning bir qismini allaqachon yoʻqotib boʻldim, uni tortib olishdi, shuning uchun men uni himoya qilaman”.

Xitoyning xavotiri

Hatto avvalroq Rossiyaning Ukrainadagi ambitsiyalarini qoʻllab-quvvatlagan Pekin ham seshanba kuni ertalab bu masalada ikkilangan.

Putin va Xitoy yetakchisi Si Tszinpin Pekindagi qishki Olimpiada oʻyinlarining boshlanishi arafasida “chegaralanmagan” doʻstlik kelishuvini tuzgan edilar.

“Hamkorlikda taqiqlangan sohalar yoʻq”, deyilgan ularning uchrashuvdan soʻng eʼlon qilgan qoʻshma bayonotida.

Ammo Putin Ukraina tarafga ilgarilab borar ekan, Olimpiya oʻyinlarining yopilishi bilan bu cheklovlar sinovga uchragan.

Seshanba kuni AQSH davlat kotibi Entoni Blinken Xitoy tashqi ishlar vaziri Van I bilan telefon orqali suhbatida Rossiyani tilga olmay, barcha tomonlarni BMT Nizomining aʼzo davlatlar suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qiluvchi tamoyillariga rioya qilishga chaqirdi.

Vanning bayonoti Xitoyning BMTdagi vakili Chjan Tszyunnning Rossiya pozitsiyasidan xavotirga tushish belgilari aks etgan izohlaridan keyin yangragan.

“Barcha tomonlar oʻzini ushlashi va keskinlikni kuchaytiradigan har qanday harakatlardan tiyilishi kerak”, deb aytgan u.