![30 март куни, шаҳарчанинг Россия қўшинларидан озод этилишидан бир кун олдин Киев шимоли ғарбидаги Бучада номаълум қурбонлар қабрлари оралаб юриб кетаётган киши. [Сергей Супинский/AFP]](/cnmi_ca/images/2023/06/27/42758-33cc4q2-highres__1_-739_416.webp)
ЖЕНЕВА, Швецария – Украинадаги уруш вақтида Россия ўзбошимчалик билан ҳибсда сақланаётган жами 77 та маҳбусни қатл қилган, дейилади Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг сешанба (27 июн) куни эълон қилинган ҳисоботида.
БМТнинг инсон ҳуқуқларини мониторинг қилиш бўйича Украинадаги миссияси маълумотларига кўра, 2022 йил февралида бошланган босқиндан бери Россия томонидан Украинада 864 та фуқаро ўзбошимчалик билан қўлга олинган бўлиб, улардан аксарияти бедарак йўқолган.
«Россия Федерацияси томонидан ҳибсда сақланаётган пайтда 77 кишининг қатл қилингани ҳужжатлаштирилган», деди миссия раҳбари Матилда Богнер Женевада ўтказилган матбуот анжуманида.
Улар орасида 72 нафар ва бешта аёл бўлган, яна икки эркак зўравонлик, ғайриинсоний муносабат ва тиббий ёрдам кўрсатилмагани сабабли ҳалок бўлган.
«Россия қуролли кучлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва жазони ижро идоралари ҳибсга олинган фуқароларга нисбатанкенг қамровли қийноқлар қўллаган ва шафқатсиз муносабатда бўлган», деди Богнер.
«Биз суҳбатлашганлардан кўпчилиги қийноқлага, шафқатсиз муносабатга, айрим ҳолатларда жинсий зўравонликка дучор бўлганини айтган.»
«Қийноқлар Украина қуролли кучларга ёрдам берганликларини иқрор қилдириш, истилочи кучлар билан ҳамкорлик қилишга мажбурлаш ёки украинапараст қарашларга эга одамлар қўрқитиш учун қўлланилган.»
Ҳисобот қурбонлар, гувоҳлар ва бошқа одамлар билан ўтказилган 1136 та суҳбат, 274 марта жойларга ва Украина ҳуқуқ тартибот идоралари бошқарувидаги 70 та расмий қамоқхонага ташриф ортидан тайёрланган.
Ҳисоботда тинч аҳоли, жумладан, болалар ва қарияларнинг ўзбошимчалик билан ҳибсга олиниши билан боғлиқ жами 900 дан ортиқ ҳолатлар ҳужжатлаштирилган.
«Бу ишларнинг аксарияти Россия Федерацияси томонидан амалга оширилган», дейди Богнер.
Украина мониторинг миссиясига битта ҳолатдан ташқари ҳеч қандай тўсиқсиз расмий ҳибсхоналар ва ҳибсга олинганлар олдига киришга рухсат берган, Россия эса сўровларга қарамай, бунга рухсат бермаган, дейди у.
Миссия Украина хавфсизлик кучлари томонидан, асосан, можаро билан боғлиқ жиноятларда айбланган гумондорларнинг ўзбошимчалик билан ҳибсга олинишига оид 75 та ҳолатни ҳужжатлаштирган.
Украина кучлари томонидан фуқаролик маҳбусларининг оммавий қатл қилиниши ҳолатлари қайд этилмаган.
Мудҳиш шафқатсизлик
АҚШ президенти Жо Байден БМТнинг қийноқлар қурбонларини қўллаб-қувватлаш куни муносабати билан берган душанба кунги баёнотида мамлакат ичида ва ишғол қилинган Украинада Россия ҳукумати томонидан «мудҳиш зўравонликлар» амалга оширилганини таъкидлаб ўтди.
«Қийноқлар одамлар ҳаёти, оилалар ва жамиятни вайрон қилади. Шунга қарамай, дунё бўйлаб ҳар куни одамлар инсон ҳуқуқлари ва қадр-қимматининг қўпол равишда поймол қилинишига дуч келмоқда», деб айтган Байден.
У Украинада «Россия ҳарбийларининг даҳшатли зўравонликларига далиллар» келтирган.
«Зўравонлик ҳолатлари ишғолчи ҳокимият билан ҳамкорлик қилишга мажбурлаш учун қийноқлар ва сўроқ қилиш жараёнида калтаклаш, электр токи, сохта қатллар ва жинсий зўравонликни ўз ичига олади», деди Байден.
«Россиянинг ўзида ҳибсхоналарда, жумладан фаолларга ва ҳукумат сиёсатига қарши бўлганларга нисбатан зўравонлик қўлланилиши ҳақида хабарлар одатий ҳолат.»
Ҳужум бошланганидан бери Россия кучлари узоқ муддат давомида ҳарбий ва инсониятга қарши жиноятларда айбланмоқда.
Human Rights Watch ташкилоти апрел ойидаги ҳисоботида Россия ҳарбий кучларининг Чернигов, Харков ва Киев вилоятларининг босиб олинган ҳудудларида тинч аҳолига қарши уруш қонунларини бузганликлари ҳақидаги бир қанча ҳолатларни ҳужжатлаштирган.
Жиноий ишлар бир неча бор зўрлаш, қатл қилиш, тинч аҳолига нисбатан ноқонуний зўравонлик ва таҳдидлар, шунингдек, фуқаролар мулкини талон-тарож қилиш билан боғлиқ.
«Биз ҳужжатлаштирган ҳолатлар Украинадаги тинч аҳолига нисбатан қасддан қилинган мислсиз зўравонлик ва шафқатсизликдир», деб айтган Human Rights Watch ташкилотининг Европа ва Марказий Осиё бўйича раҳбари Хью Уильямсон.
«Россия қўшинлари қўл остидаги одамларга нисбатан зўрлаш, қотиллик ва бошқа зўравонлик ҳаракатлари уруш жинояти сифатида тергов қилиниши лозим».
Россиялик бадбахтлар, ҳар битта ўлдирилган бола учун сенлардан 100 мингтаси ўлади.
Жавоб беришФикрлар 1