АҚШнинг етакчи компаниялари Қозоғистондаги IT-стартапларнинг ўсишига кўмаклашмоқда

ОЛМАОТА – Қозоғистоннинг IT-стартаплари Марказий Осиёдаги бу мамлакатнинг Россия бозоридан чиқиб кетиши муносабати билан ўз фаолиятини кенгайтириш ва ўсиш учун Қўшма Штатлар ёрдамидан фойдаланмоқда.

АҚШ Савдо-саноат палатаси томонидан ташкил этилган савдо миссияси июн ойи бошида Олмаота ва Остона шаҳарларига ташриф буюрди. Делегация таркибидан 20 дан ортиқ АҚШнинг етакчи компаниялари вакиллари ўрин олди, дея хабар беради АҚШнинг Қозоғистондаги элчихонаси.

6-8 июн кунлари бўлиб ўтган тадбирда Apple, Microsoft, EPAM Systems, Google, General Electric ва Mastercard каби компаниялар иштирок этди.

АҚШ делегацияси Қозоғистон ҳукумати билан учрашиб, ўзаро савдо ва инвестицияларни ривожлантириш йўлларини муҳокама қилди ҳамда Қозоғистон савдо ва интеграция вазирлиги томонидан ҳамкорликда ташкил этилган бизнес-форумда қатнашди.

«Ҳозирда АҚШ компаниялари нафақат нефт-газ соҳасига сармоя киритувчи йирик компаниялар билан ишлаш, балки ишлаб чиқариш, машинасозлик, IT-саноат ва инфратузилмани ривожлантиришга ҳам қизиқиш билдирмоқда», деди Қозоғистон миллий иқтисодиёт вазири Алибек Куантиров форум якунида.

«Албатта, улар мамлакатимизда IT-саноатининг жадал ўсиб бораётганини кўрмоқдалар», деб қўшимча қилди у Қозоғистоннинг ўз «яккашохлари» (1 миллиард доллардан кўпроқ фойда келтирган компаниялар) борлигини ва молиявий технологиялар (финтех) «фаол кенгайиб бораётганини» таъкидлаб.

«Ўйлайманки, улар билан яқиндан ҳамкорлик қила оламиз, зеро, уларнинг маҳсулотлари Қозоғистонда кенг қўлланилади. Биз Google вакиллари билан учрашдик ва улар билан айрим масалаларни батафсил муҳокама қиламиз.»

Стартаплар акселерацияси

Қозоғистон анчадан бери АҚШ компанияларига мезбонлик қилади, улар эса маҳаллий компанияларга ўз фаолиятини ривожлантириш ва яхшилашда ёрдам бермоқда.

Microsoft Қозоғистондаги рақамли экспортни рағбатлантириш ва IT-мутахассисларни тайёрлаш учун мамлакатда кўп профилли марказ ташкил этишни режалаштирмоқда, деб хабар берган Bizmedia.kz июн ойида.

Шунингдек, Google ҳам Россия бозоридан чиқиб кетган Қозоғистон билан ҳамкорликни кенгайтиришдан манфаатдорлигини билдирди, дейилади Google вакили ҳисоботда.

Қозоғистон Google for Startups ўзининг Silkway Accelerator дастурини ишга туширган Марказий Осиёдаги илк ва ҳозирча ягона мамлакат бўлиб турибди. Astana Hub IT-стартаплари технопарки ушбу лойиҳада Google корпорациясининг Қозоғистондаги ҳамкори ҳисобланади.

Silkway акселератори 2022 йил июл ойида ишга туширилган. Дастурнинг тўртинчи оқимига қўшилиш учун янги очилаётган стартапларни саралаш давом этмоқда.

Март ойида Silkway Accelerator учинчи оқимига қўшилиш учун TrustContract стартапи танланди, деди компания бош директори Чингиз Даулетбаев. У июн ойи охирида уч ойлик тренингни якунлаган.

«Акселераторда ишлаган вақтимиз давомида яхши натижаларга эришдик: даромадимиз икки баравар кўпайди, мижозларимиз сони ҳам ортди», деди у Карвонсаройга. «Ҳозир 400 та компания билан ишлаяпмиз. Биз жуда тез ривожланяпмиз.»

Дастур давомида ҳар ҳафта мураббийлар ва экспертлар келиб, барча жамоалар учун икки ёки учта семинар ўтказишди. Натижалар ва гипотезалар текширувини муҳокама қилиш учун шанба кунлари «трекшн-митинглар» ўтказилди.

«Жамоа билан қандай ишлаш керак, мижозларни кўпайтириш учун маркетинг фаолиятини қандай бошлаш керак, савдони қай тарзда йўлга қўйиш ва ташқи бозорларга қандай чиқиш керак каби мавзулар муҳокама қилинди», деди Даулетбаев.

Бу бозорларнинг ўзига хос ҳуқуқий ва маданий хусусиятлари ҳам кўриб чиқилди, деб қўшимча қилди у.

«Яккашохлар» қандай ўсади

Silkway акселераторининг учинчи оқимида Kid Security стартапи ҳам иштирок этди. Компаниянинг маркетинг бўйича бош директори Ассат Ашамановнинг айтишича, Google дастури унга ўз жамоасини умумий мақсад атрофида қандай бирлаштиришни ўргатган.

«Илгари компаниянинг бўлинмалари алоҳида эди, эндиликда биз уларни бир-бирига мослаштирдик», деди Ашаманов Карвонсаройга. «Биз ҳафтада икки марта йиғилиб, нималар қилганимиз ва энди нима қилишимиз ҳақида ҳисобот берамиз.»

«Бу дастур биз учун муҳим, чунки биз Қўшма Штатлардаги инвесторлар билан учрашиш, маркетинг тадқиқотларини ўтказиш ва бизникига ўхшаш Америка компаниялари тажрибасини ўрганишдан манфаатдормиз».

«Биз «яккашохлар» қандай ўсишини тушуниб олмоқчимиз», деб қўшимча қилди у Apple компаниясининг улкан бозор капиталлашувига ишора қилиб.

Ушбу технологик компаниянинг 3 триллион долларлик қиймати тахминан 200 миллиард долларни ташкил этувчи Қозоғистон ялпи ички маҳсулотидан (ЯИМ) 15 баробар кўп.

Garderob бош директори Диас Нурланов ўз бизнесини Қозоғистондан ташқарига кенгайтиришни ўрганиш мақсадида акселераторга келганини айтади.

«Семинарлар давомида бизга менежмент... ва янги бозорларга йўл очувчи молиявий моделлар ҳақида сўзлаб беришди», деди у.

«Дастур ташкилотчилари, шунингдек, венчур фондлари вакилларини ҳам таклиф қилишди, улар тақдимотларимизни биз билан кўриб чиқишди ва ўз фикр-мулоҳазаларини беришди.»

«Бизнесингизга алоқадор замонавий билимларингиз бўлмаса, сармоянгизни йўқотасиз», дейди Нурланов. «Аммо маҳсулот яратишни ҳамда мижозлар ва инвесторлар билан музокара олиб боришни билсангиз, инвестициянгиз бўлмаса ҳам, у келади.»

«Биз ҳозир инвестициявий босқичдан ўтмоқдамиз, бу эса дастурни ишга туширишимиздан аввалгига қараганда анча осон.»

Қозоғистондан ташқарида

Марказий Осиёдаги IT-стартаплар учун энг йирик халқаро технопарк бўлмиш Astana Hub Қўшма Штатлар билан яқиндан ҳамкорлик қилиб келади.

«Биз Қўшма Штатлардаги етакчи компаниялар ва институтлардан кўп нарсаларни ўрганишга ҳаракат қиляпмиз, уларнинг тажрибасини қўллаяпмиз ва Силикон водийсига мунтазам ташриф буюряпмиз», деб айтган Astana Hub раҳбари Магжан Мадиев Карвонсаройга.

«Бу Google for Startups лойиҳаси билан ҳамкорлик бошлашимизга сабаб бўлди», деди у.

Бундан ташқари, Мадиев Марказий Осиё стартапларининг Силикон водийсида иштирок этиши учун Калифорния штатидаги Сан Матео шаҳрининг Draper университети билан ҳамкорлик бошлади.

«Бундан ташқари, ҳамкорликдаги бошқа кўплаб лойиҳаларимиз ҳам бор. Шу боис, табиийки, расмийлар ва АҚШ ташкилотлари вакиллари бу ерга келиб, Astana Hub'га ташриф буюришидан мамнун бўламиз», дейди Мадиев.

«Биз жуда яқин ҳамкорликка эгамиз ва бу бошланиши, холос – биз уни кучайтирамиз.»

Қўшма Штатлар технологиялар ва венчур капитали бўйича жаҳонда етакчи ҳисобланади, шунинг учун барча стартаплар у ерда рўйхатдан ўтишга ҳаракат қилишади, деди Даулетбаев. Унинг TrustContract компанияси АҚШнинг Делавер штатида рўйхатдан ўтган.

Қозоғистонлик дастурчилар Европа ва Ғарбда маошлар юқорироқ бўлгани учун кўпинча хорижга кетишади, деб таъкидлади у бунда Қозоғистонни ўз ичига олган Россия етакчилигидаги иқтисодий блок – Евроосиё иқтисодий иттифоқини (ЕОИИ) айблаб.

Россия билан интеграция Қозоғистонга салбий таъсир қилди, деб айтган Даулетбаев.

«Биз [2015 йилда] ЕОИИга киргунимизча Қозоғистоннинг иқтисодий ўсиши йилига 7 фоиздан 8 фоизгача, Россияники эса 3 фоиздан 4 фоизгача бўлган. Россия иқтисодиёти катта, шунинг учун Қозоғистоннинг кичик иқтисодиёти унга мослашди», деди у.

«Бу тенгенинг заифлашувига таъсир қилди», деди у. «Қозоғистонда ишлаб чиқариш йўқ эди, ҳозир ҳам йўқ.»

«Биздаги дунёни қизиқтира оладиган ягона нарса – бу ривожланган инновациялар ва технологиялар, аммо бунинг учун бизга малакали дастурчилар керак», деб қўшимча қилди у.