Ukrainadagi voqealar fonida AQSH delegatsiyasining Markaziy Osiyoga tashrifi Kremlning gʻazabini qoʻzgʻadi

TOSHKENT – Oʻtgan hafta AQSH delegatsiyasining bir qator Markaziy Osiyo davlatlariga besh kunlik tashrifi Kreml va uning tashviqot vositalarini gʻazablantirgan, deydi tahlilchilar.

AQSH Davlat kotibi yordamchisi Donald Lu boshchiligidagi delegatsiya 23-27-may kunlari Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Qozogʻistonda boʻldi.

Luga bir qator diplomatik, xavfsizlik va moliya sohasi mulozimlari hamrohlik qilganlar.

Delegatsiya xalqaro sanksiyalarning Rossiyaga taʼsiri, iqtisodiy hamkorlik, mintaqaviy va chegara xavfsizligi kabi mavzularni muhokama qildi.

Muzokaralarda davlatlarning C5+1 platformasi doirasida infratuzilma, energetika, transport, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishiga qarshi kurash kabi sohalardagi hamkorligining ahamiyati alohida taʼkidlandi.

AQSH Davlat departamentiga koʻra, “C5+1 Markaziy Osiyoning besh davlati va Qoʻshma Shtatlarni oʻzaro manfaatli masalalarni muhokama qilish va ular ishlash uchun birlashtiradigan platformadir”.

Tashrif doirasida Lu Toshkentda AQSH koʻmagida tashkil etilgan xotin-qizlar uchun oʻz-oʻzini himoya qilish mashgʻulotlarida boʻldi.

Shuningdek, u Tojikistonning Vahdat shahrida AQSH homiyligida tashkil etilgan afgʻon qochqinlari markaziga tashrif buyurdi.

“Men diplomat sifatida dunyoda doim tinchlik hukm surishi tarafdoriman. Men uchun tinchlik nafaqat urush va qurolli toʻqnashuvlarning yoʻqligi, balki barcha xalqlarning erkin, sogʻlom va xavfsiz hayot kechirishidir”, dedi Lu 24-may kuni Toshkentda AQSH elchixonasi xabariga koʻra.

“Savdolashuv muhiti”

Kreml va uning tashviqot vositalari Luning tashrifini salbiy baholagan, zero, Markaziy Osiyo davlatlari Moskvaning Ukrainaga bosqini tufayli Rossiya tarafini olishdan bosh tortmoqda.

Qoʻshma Shtatlar Rossiya bilan qarama-qarshilikda Markaziy Osiyo davlatlarini oʻz tarafiga ogʻdirish niyatida emas, deydi MDH mamlakatlari institutining Markaziy Osiyo va Qozogʻiston departamenti rahbari Andrey Grozin 23-may kuni Gazeta.ru nashriga.

Buning oʻrniga “ular shunchaki tomonlarni tafriqaga solib, [Vashington nazarida] Rossiya, Markaziy Osiyo respublikalari va Xitoy oʻrtasida ishonchsizlik ruhini keltirib chiqarishi kerak boʻlgan savdolashuv muhitini yaratmoqchi”, dedi Grozin.

Rossiya davlat Dumasining MDH ishlari boʻyicha qoʻmita raisining birinchi oʻrinbosari Konstantin Zatulin ham Markaziy Osiyo davlatlarining Rossiya oldidagi majburiyatlari “neytral” ekaniga ishora qilgan.

“Bugungi Markaziy Osiyo davlatlarining tashkil topganiga 30 yildan oshgan, ularga kap-katta odamlar rahbarlik qiladi, ular bir chetda turishni istasalar ham, barcha aloqalarimiz va oʻzaro majburiyatlarimizni hisobga olgan holda, bunday qila olmasliklarini yaxshi tushunishlari kerak”, dedi Zatulin 23-may kuni Gazeta.ru nashriga.

Agar Markaziy Osiyo davlatlari Rossiyadan uzoqlashishga qaror qilsalar, Moskva ham muayyan majburiyatlardan voz kechishi mumkin, deb ogohlantirdi Zatulin.

“Biz yaqin-yaqingacha oʻz majburiyatlarimizni bajarib kelganmiz. Afgʻonistondan ehtimoliy tahdidlar masalasimi, Qozogʻistondagi tartibsizliklarmi – har doim javob choralarini koʻrganmiz”.

“Boshqa tomondan, MDH davlatlari raqiblarimiz bilan aloqada boʻlsa ham, ularni qoʻpol ravishda jilovlashning hojati yoʻq. Muhimi, bu munosabatlar bizga zarar keltirmasin”, dedi u.

“Bu masalada oramizda kelishuv boʻlishi lozim”, dedi u.

Rossiya norozi

Rossiya amerikalik siyosatchilarning bunday safarlarini xush koʻrmaydi, deydi bishkeklik jurnalist Odil Turdiqulov.

“Donald Luning tashrifi ham Kremlni gʻazabga solgan. Bu matbuotda achchiq bayonotlar chiqarish uchun yana bir sabab. Bularning bari Kremlning koʻrsatmasi bilan qilinayotgani aniq”, dedi u.

“Bu ekspertlarning shunchaki shaxsiy pozitsiyasi emas. Ular Kreml aytolmaydigan narsani diplomatik tilda bildirmoqda”, deydi Turdiqulov.

“Central Asia Due Diligence” markazi rahbari, toshkentlik Alisher Ilhomovga koʻra, Kreml Markaziy Osiyo davlatlarining Gʻarb va ayniqsa, AQSH bilan yaqinlashuviga avvaldan juda ogʻriqli munosabatda boʻlib kelgan.

Ayniqsa, harbiy va strategik hamkorlikka munosabat oʻta negativ, dedi u.

“Moskva Manasdagi AQSH aviabazasini yopish uchun Qirgʻiziston hukumatiga bosim oʻtkazganini eslaylik”, deb aytgan Ilhomov 2014-yilda Qirgʻizistonning Afgʻonistonga askarlar oʻtkazish uchun foydalanilgan AQSH havo bazasini yopganini nazarda tutib.

“Bu bosqichda Rossiya rahbariyati Markaziy Osiyo davlatlarining Ukrainadagi urush masalasida betaraf pozitsiyani tanlaganidan norozi. Shuning uchun ular “harbiy operatsiyada” bevosita ishtirok etishdan bosh tortishgan”, deb aytgan Ilhomov.

Mart oyida parlamentda Oʻzbekiston Ukrainaning hududiy suverenitetini qoʻllab-quvvatlashini va “Donetsk xalq respublikasi” (DXR) yoki “Lugansk xalq respublikasini” (LXR) tan olmasligini aytgan Oʻzbekiston tashqi ishlar vaziri Abdullaziz Komilov Kreml bosimi tufayli aprel oyida oʻz vazifasidan ozod etilgan, dedi u.

“Xususan, shu (may) oyda Moskva Markaziy Osiyo davlatlaridan harbiy qurilmalar va oʻq-dorilar sotib olishga harakat qilib, Ukrainaga nisbatan tajovuzi sababli Rossiyaga qarshi qoʻllanilgan Gʻarb sanksiyalarini chetlab oʻtish uchun bu mamlakatlar hududlaridan foydalanmoqda”, deb qoʻshimcha qilgan Ilhomov.

Bu maqsad “iqtisodiy hamkorlikni kuchaytirish” bahonasida olib borilayotgan boʻlsa-da, Moskva oʻz mudofaasi uchun zarur boʻlgan yuqori texnologik mahsulotlarni sotib olishi va iqtisodiyotini qoʻllab-quvvatlashi uchun mintaqadagi davlatlarda biznes-tuzilmalar tashkil etilmoqda, deb aytgan Ilhomov.

“Bu mintaqadagi hukmron elita uchun qiziqish tugʻdiribgina qolmay, Gʻarbning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ikkilamchi sanksiyalar qoʻllashi xavfini ham paydo qiladi”, deb aytgan u.

“AQSH davlat kotibi yordamchisining tashrifidan maqsad – bu mamlakatlar hukumatlarini Rossiya bilan bu kabi maxfiy kelishuvlar va Rossiyaga yashirin tarzda harbiy qurilmalar va oʻq-dorilar yetkazib berilishiga yoʻl qoʻyilmaslik haqida ogohlantirish boʻlishi mumkin”, deb taʼkidlagan u.