Rossiya va Eron yakkalanishning yana bir oqibati – ehtiyot qismlar yetishmovchiligi bilan yuzma-yuz kelmoqda

Rossiyaning avtomobil ishlab chiqaruvchisi Ukrainaga bosqin ortidan joriy qilingan Gʻarb sanksiyalari tufayli kelishi toʻxtab qolgan asosiy butlovchi qismlarni Erondan soʻrashi – xalqaro maydonda yakkalanib qolgan ikki rejim duch kelgan oqibatlarni aks ettiruvchi voqea boʻldi.

Eronning avtomobil ehtiyot qismlari ishlab chiqaruvchilar uyushmasi vakili Husayn Bahrayniyonning aytishicha, Rossiyaning (nomi oshkor qilinmagan) avtomobil ishlab chiqaruvchisi ehtiyot qismlar sotib olishni soʻrab murojaat qilgan, deb xabar beradi 2-may kuni IRNA rasmiy axborot agentligi.

Bahrayniyonning aytishicha, soʻralayotgan komponentlar tormoz tizimlari, xavfsizlik kamarlari, xavfsizlik yostiqchalari, oʻzgaruvchan tok generatorlari, konditsionerlar, termostatlar va elektr uzatmali oyna koʻtarish tizimlaridan iborat.

“Rossiya avtomobilsozlik kompaniyasining Eron uskuna ishlab chiqaruvchilari bilan hamkorlikka boʻlgan talabi inobatga olinsa, ishlab chiqarish sifati va hajmi nuqtayi nazaridan Rossiyani taʼminlay oladigan kompaniyalar shimoldagi qoʻshni davlat bozorida oʻz omadlarini sinab koʻrishlari mumkin”, dedi u.

Eronning ayrim avtomobil qismlari, jumladan, xususan dvigatelni sovutish va osma tizimlari oxirgi yillarda Rossiyaga eksport qilingan edi.

Soʻnggi yigirma yil ichida mamlakat iqtisodiyoti kengayib borgani sari Gʻarb avtomobil ishlab chiqaruvchilari Rossiyada avtomobil yigʻishni yoʻlga qoʻygan edilar.

Ammo fevral oyida Moskva Ukrainaga qoʻshin kiritganidan soʻng, koʻplab avto ishlab chiqaruvchilar, jumladan Audi, Honda, Jaguar va Porsche Rossiyaga avtomobillar yoki ehtiyot qismlar sotishni toʻxtatgan.

Rossiyada ishlab chiqarishni toʻxtatgan kompaniyalar orasida BMW, Ford, Hyundai, Mercedes, Volkswagen va Volvo ham bor.

Rossiyadagi eng yirik avtomobil ishlab chiqaruvchisi, mamlakatning yetakchi brendi Lada sohibi boʻlmish AvtoVAZ avtomobilsozlik kompaniyasining (aksiyalarining nazorat paketi Fransiyaning Nissan-Renault guruhiga tegishli) faoliyati import butlovchi qismlarning taqchilligi tufayli deyarli toʻxtab qolgan.

Ukraina tufayli Rossiyani boykot qilish boʻyicha kuchli bosim ostida qolgan Renault guruhi AvtoVAZ tarkibidan chiqish masalasini muhokama qilmoqda.

U Rossiya prezidenti Vladimir Putinning sanksiya ostiga tushgan yaqin ittifoqchisi Sergey Chemezov tomonidan boshqariladigan “Rostex” davlat mudofaa konglomerati bilan hamkorlikda AvtoVAZga egalik qiladi.

Dushanba (9-may) kuni AQSH mudofaa vazirligi vakili xalqaro sanksiyalar Rossiya qurol sanoatiga zarba berganini aytdi – elektron komponentlar boʻyicha Moskvaga qarshi embargo joriy qilingani sababli, Rossiya Ukrainada qoʻllanilayotgan boshqariluvchi raketalarni almashtirishga qiynalmoqda.

Rossiya Ukrainaga shu qadar koʻp raketa uchirganki, “yuqori aniqlikdagi boshqariluvchi oʻq-dorilar zaxirasi bilan bogʻliq muammolarga duch kelmoqda va ularni almashtirishga qiynalmoqda”, dedi ismi sir qolishini soʻragan Pentagonning yuqori martabali mulozimi jurnalistlarga.

Matbuot anjumanida berilgan maʼlumotga koʻra, Vashingtonning AQSH razvedkasiga tayanib aytishicha, sanksiyalar, xususan elektron komponentlarga qoʻyilgan sanksiyalar Rossiya mudofaa sanoati bazasiga oʻz taʼsirini koʻrsatgan.

Shu bois ham Mariupol va Xarkovga harbiy va turar joy binolarini ajratish qobiliyatiga ega boʻlmagan, boshqarilmaydigan bombalar bilan zarba berilgan, deb aytgan rasmiy.

Yakkalanib qolgan davlatlar va ehtiyot qismlar

Ehtiyot qismlarni sotib olish yillar davomida xalqaro miqyosda yakkalanib qolgan Tehron uchun anchadan beri muammo boʻlib kelmoqda.

2018-yilda Qoʻshma Shtatlar tomonidan Eronga qarshi keskin iqtisodiy sanksiyalar qaytadan joriy qilingan.

Mutaxassislarga koʻra, Eronning xarob holatga kelgan jamoat transporti eskirgan va oʻtgan oʻn yillik ichida yangilanmagan yoki almashtirilmagan.

8-dekabr kuni IRNAga bergan intervyusida Eron aviakompaniyalari uyushmasi rahbari oʻrinbosari Alirizo Barxor Eron fuqaro aviatsiyasiga qarashli samolyotlarning yarmidan koʻpi ehtiyot qismlar yetishmovchiligi sabab parvoz qilmayotganini aytdi.

“Ehtiyot qismlar, ayniqsa, dvigatellar yetishmovchiligi sabab Eronda faoliyati toʻxtatilgan samolyotlar soni 170 dan oshdi”, deb aytgan u. “Agar shunday davom etsa, yaqin kelajakda yanada koʻproq samolyotlar yaroqsiz holga kelishi mumkin.”

“Turib qolgan samolyotlar uchun ehtiyot qismlarni yetkazib berishda aviakompaniyalarni moliyalashtirishga koʻmaklashish – hukumatning ustuvor vazifalaridan biri boʻlishiga umid qilamiz”, dedi u.

Eronning Financial Tribune iqtisodiy nashriga koʻra, Iran Air milliy aviakompaniyasi ixtiyorida 39 ta samolyot boʻlib, ularning aksariyati Airbus samolyotlaridir.

2016-yilda sanksiyalarning toʻxtatilishi ortidan Eron 100 ta Airbus, 80 Boeing va 40 ATR samolyotlarini sotib olish boʻyicha kelishuvlar imzolagan edi.

Ammo, Islom respublikasi sanksiyalar qayta joriy qilinganidan keyin yetkazib berishning uzilishi sababli faqat 11 ta samolyotni qabul qilib olgan, deb xabar beradi OAV.

Eron iqtisodiyoti va transport flotining yomonlashib borayotgan holatiga “nafaqat sanksiyalar, balki Eron Islom inqilobi posbonlari korpusining (IIPK) mintaqadagi vositachi kuchlarga davlat mablagʻlarini yoʻnaltirishi ham sabab boʻlgan”, deydi siyosiy tadqiqotchi Abdul Nabi Bakkar.

“Eronning dunyo bilan aloqasi zaif”, degan edi Eronning xalqaro fuqaro aviatsiya tashkiloti vakili Alirizo Manzariy ILNA nashriga dekabr oyida. “Bundan tashqari, samolyot sotuvchilariga naqd pul toʻlashimiz kerak, ularni xarid qilish uchun moliyalashtirish jarayonida xorijiy kreditlar va moliyaviy koʻmaklardan foydalana olmaymiz.”

“Ayni vaqtda Eron hukumati faqat Xitoy va Rossiya bilan yaxshi munosabatda”, deb aytgan transport sohasi boʻyicha mutaxassis Mehrdod Arasiy.

“Aviatsiya texnologiyalari borasida ikkala mamlakat ham hech nimani taklif qila olmaydi”, deb taʼkidlagan u. “Aslida ular yoʻlovchi tashuvchi samolyotlarni AQSH va Yevropaning Airbus va Boeing kabi kompaniyalaridan xarid qilishadi.”