Ҳуқуқбон ташкилот: Сурия ҳукумати ва Россия Суриядаги ички қочқинлар лагерларини атайин бомбалаган

Янги ҳисоботда айтилишича, Сурия режими ва унинг иттифоқчилари, жумладан, унинг асосий қўлловчиси Россия 2014-2022 йиллар оралиғида Суриядаги ички қочқинлар лагерларини «хавотирли тарзда мунтазам қасддан нишонга олган».

Бу 10 июл куни эълон қилинган ҳисоботдан маълум бўлган. Уни Суриядаги инсон ҳуқуқлари ташкилоти, барча очиқ манбалардан қонунбузарликларга оид ҳужжатларини тўплаш ва таҳлил қилиш билан шуғулланувчи Сурия адлия ва ҳисобдорлик маркази (SJAC) тайёрлаган.

Ҳисоботда тўртта лагер ҳудудига уюштирилган қатор ҳужумлар «тасодифий эмаслиги ва ҳарбий нишонлар билан чекланмагани, балки ҳукумат ва унинг иттифоқчилари томонидан уруш стратегияси сифатида қўлланган тактика» экани ҳақидаги далиллар тўпланган.

Унга кўра, Сурия режими ва унинг иттифоқчилари «нишондаги объектларда тинч аҳоли борлиги ҳақида аввалдан хабардор бўлган, аммо шунга қарамай, ҳужум доирасида « ҳарбий ва инсониятга қарши жиноятлар билан тенглаштириш мумкин бўлган» хатти-ҳаракатларни содир этган.

«Тинч аҳолига зиён етказиш схемаси»

Тўрт ҳудуддаги чодирли лагерларга 17 бор ҳужум қилингани SJAC суриштирувчи ходимлари томонидан аниқланган ва тасдиқланган.

«Ушбу лагерларнинг ҳар бирини фарқли жойлашуви ва ўзига хос кўк рангдаги чодирлари туфайли ҳаводан аниқ таниб олиш мумкин», дейилади хабарда.

«Биттадан ташқари бошқа барча ҳолатларда жиноятчи сифатида гумон қилинаётган тараф Сурия ҳукумати ёки унинг иттифоқчилари бўлиб чиққан. Айрим гувоҳлар самолётлар ҳудудни бир неча марта айланиб, мўлжалланган ҳужум нишонини ўрганганини айтишган.»

SJAC ҳар бир ҳужумда – Идлиб вилоятидаги ан-Нақир (Абдин), ал-Қаҳ ва Кафр Жалис ва Латакиядаги Обин (Ойша) ҳужумлари ортида Сурия ҳукумати турганини аниқлашга муваффақ бўлди, унинг иттифоқчилари эса лагерларда тинч аҳоли яшашини аввалдан билган.

Аммо улар барибир зарба беришга қарор қилган.

«Ушбу тўрт ҳодиса тинч аҳолига зиён етказишга оид кенгроқ манзаранинг бир қисми бўлиб, бунда ҳукумат ва унинг иттифоқчилари ўзи ҳимоя қилиши керак бўлган энг заиф аҳоли қатламларига аёвсиз ҳужум қилган», дейилади ҳисоботда.

SJACнинг таъкидлашича, дастлабки ҳужумдан сўнг бу лагерларда гуманитар фаолият олиб борилгани ва улар тинч аҳолига тегишли экани ОАВда кенг ёритилган бўлса-да, унга яна ҳужумлар уюштирилган.

Айрим ҳолатларда «ҳужумдан аввалги Сурия разведкасининг ҳужжати лагерни фуқаровий деб атаган ва таснифлаган», Россия ташвиқоти эса кейинчалик содир этиладиган зарбани «айбни ўзидан чалғитиш» воситаси сифатида тасвирлаган.

Сурия режими бу лагерларни мухолиф кучлар билан боғлашга уринган бўлса-да, «ҳатто ҳукумат ҳужжатларида ҳам ал-Қаҳ лагерида жангариларнинг ўзи эмас, мухолиф кучларнинг айрим қариндошлари жойлаштирилгани эътироф этилади».

SJACнинг таъкидлашича, «қўлига қурол олмаган оила аъзолари тинч аҳоли ҳисобланади».

«Гуманитар лагерлар сифатида бу лагерлар нафақат мухолифат аъзоларининг кўчирилган оилалари, балки можарода иштирок этган қариндошлари бўлмаган тинч аҳоли учун ҳам мўлжалланган».

Лагерлар қайта-қайта ҳужумга учраган

Сурия режими лагерларга қайта-қайта ҳужум қилиб, тинч аҳолини вақтинчалик бошпаналарни ташлаб кетишга мажбур қилган, ал-Нақир лагеридагилар эса ҳужумдан қочиб, бир неча километр юқорироққа кўчишга мажбур бўлган.

«Шунга қарамай, лагер учинчи марта ҳужумга учради», дейилади хабарда.

«SJAC билан суҳбатлашган гувоҳларнинг айтишича, ички қочқинлар лагерларига қилинган ҳужумлардан сўнг айрим фуқаролар ҳалок бўлмасликнинг ягона йўли Сурияни тарк этиш эканлигини тушуниб етганлар.»

2014 ва 2015 йилларда Сурия ҳукумат кучлари «ҳужумлар олдидан лагер разведка самолётлари ёрдамида кузатилгани ва уларда жангарилар жойлашмагани ҳақида БМТга берилган шикоятларга қарамай», уч марта ан-Нақир лагерига ҳужум қилган.

«Бундан ташқари, бу ҳақдаги маълумотлар биринчи ва иккинчи ҳужумлардан кейин ОАВда кенг ёритилган», дейилади хабарда.

«Шунга қарамай, Сурия Қуролли кучлари ал-Нақир лагерини нишонга олишда давом этди, натижада кўпчилик ҳалок бўлди, сон-саноқсиз одамлар эса қочишга мажбур бўлишди».

2015 ва 2016 йилларда Россиянинг кассетали бомбалари туфайли уйлари вайрон бўлган, қишлоқлари бир неча бор бомбардимон қилинган аҳоли Обин (Ойша) лагерига кўчирилган.

Идлибга ҳужум чоғида кўчирилган ва ялпи бомбардимондан қочиб, Ал-Қаҳга жойлашган сурияликлар 2019 йил 20 ноябр куни кечқурун ракета ҳужумига учраган, камида 13 фуқаро ҳалок бўлган, ўнлаб одамлар жароҳатланган.

Йигирмата чодир вайрон бўлган, 40 таси осколкалардан шикастланган.

Ҳужумда шунингдек, Ал-Қах туғруқхонасига ҳам зарба берилган.

Алдамчи тактика

6 ноябр куни Кафр Жалис, қўшни Мурин ва Кафр Руҳин шаҳарларидаги янги ташкил этилган лагерларга кессетали ўқ-дорилар билан зарба берилган эди.

Ҳодиса юз берган ҳудудда Россиянинг тўққизта самолётини кўришган, катта эҳтимол билан, улардан бештаси кузатув, разведка ёки нишонни аниқлаш мақсадида учиб юрган ва «бу ҳудудда тинч аҳоли кўплигини аниқлаши керак» бўлган.

Режимпараст ОАВ гўёки Таҳрир аш-Шомнинг «машғулот жойлари ва ғорларига» берилган зарбалар видеосини ёйинлаган, кейинчалик бу жойларга қилинган ҳужумлар нишонга олинган лагерлардан 2-3 км нарироқда бўлгани аниқланган.

Ҳужум тасдиқланганига қарамай, режимнинг жангарилар мавжудлигини кўрсатувчи видеолари тасдиқланмаган ва жойлашуви аниқланмаган, нима бўлган тақдирда ҳам «фуқаровий ички қочқинлар лагери бир неча километр масофада бўлган ва унга ҳам зарба берилган».

Ҳужумдан бир кун аввал Россия қуролли кучлари ал-Нусра жабҳаси «Сурия ва Россия кучларини тинч аҳоли ва гуманитар ёрдам иншоотларига ҳужум қилишда айблаш учун» Идлибда ҳужум тайёрлаётгани ҳақида эълон қилган.

Аммо, далиллар ҳужумда Россиянинг яққол иштирокини кўрсатмоқда.

«Россия расмийлари тинч аҳоли лагерларида ҳужум содир бўлиши ва ҳужумда қўлланилган қуролни ишлатгани маълум бўлган можаронинг ягона томонлари Сурия, Россия ва Эрон эканлигини ҳисобга олсак, бундай ҳужум Сурия ҳарбий кучлари ёки унинг иттифоқчиларининг бевосита ёрдамисиз содир бўлгани эҳтимолдан йироқ».

«Кузатувчи самолётларнинг мавжудлиги ва бунинг эълон қилиниши аниқ фуқаровий нишонларга қасддан ҳужум қилинганини англатади», деб хабар берган SJAC.