Хитой автомобилларининг сифати Ўзбекистондаги харидорларнинг ҳафсаласини пир қилмоқда

ТОШКЕНТ – Ўзбекистон бозорига кириб келаётган Хитой автомобиллари сифатсиз ишлаб чиқарилган «лимонлар» ва қониқарсиз сервис хизмати ҳақидаги гап-сўзлар орасида шу пайтгача турли фикрларга сабаб бўлган.

Шундай қурбонлардан бири Марина Громико бўлди, деб ёзади Podrobno.uz июн ойида унинг Potrebitel.uz ҳамжамиятидаги аккаунтига таяниб.

Громико март ойида Тошкентдаги дилерлик марказларининг бирида Хитойнинг Chery компаниясидан беш йиллик кафолат билан спорт кроссоверини сотиб олган.

Хариддан сўнг кўп ўтмай, двигателда носозлик белгилари пайдо бўла бошлаган.

«2023 йил 14 март куни Premium позициядаги Chery Tiggo 7 Pro автомобилини сотиб олган эдик. 12 апрелда машина силтаниб, тўхтаб қола бошлади. Бу муаммо билан аввал расмий Roodell сервис марказига, сўнг машина сотиб олинган дилерлик марказидаги ADM-Aster сервис марказига мурожаат қилдик», дейди у.

«Аммо, қаерга бормайлик, ҳамма елкаcини қисиб, носозлик сабабни аниқлай олмади. Шу тариқа яна бир-икки ҳафта давомида вақти-вақти билан уларнинг сервис марказларига бориб юрдик», деди Громико.

Май ойига келиб, машинани ҳайдаш имконсиз ва хавфли бўлиб қолганида, уни ADM-Аster сервис марказида қолдиришга тўғри келган.

Бир ҳафтада ҳам марказдан садо чиқмагач, Громико у ерга шахсан ўзи бориб, менежерлардан бирига учраган – ходим машинанинг муаммоларидан бехабар бўлган ёки бир ҳафта давомида у билан кимдир шуғулланганини айта олмаган.

Орадан яна бир ҳафта ўтиб, Громикога узатмалар қутисини алмаштириш ва Хитойдан буюртма қилиш кераклигини, бунинг учун икки ой вақт кетишини айтишган.

Шунга ўхшаш ҳолатлар республиканинг бошқа вилоятларида ҳам қайд этилган.

Анонимлик шарти билан гапирган Самарқанд шаҳридаги Хитой автомобилларини сотувчи автосалон ходими Карвонсаройга сўнгги уч ойда бир нечта машинада нуқсонлар топилганини айтди.

Дилерлик маркази учта автомобилдаги нуқсонларни бартараф этган, аммо бу бир ойдан кўпроқ вақт олди ва мижозларнинг ҳафсаласини пир қилди, деди у.

«Марина Громиконинг ўчиб қолаётган мотор ҳақидаги хабари ижтимоий тармоқларда кенг тарқалди ва компаниянинг обрўсига салбий таъсир қилди. Автомобил савдоси ҳам тушиб кетди», дейди у.

Хитой ҳукмронлиги

Биргина Самарқанд автосалонида фоизсиз кредитлар ва қулай харид шартлари туфайли бир ойда ўртача 100 дан ортиқ Хитой автомобиллари сотилган.

Нархлар 26 минг доллардан 40 минг долларгача, бу Ўзбекистон учун жуда қиммат. 25% бошланғич тўлов қилган харидорлар машинани 0% устама билан олишлари мумкин.

Шунингдек, дилерлар мижозларга сервис хизмат учун беш йиллик кафолат таклиф қилишади. Бироқ, Громико мисолида кўриниб турибдики, сервис хизмати яхши йўлга қўйилмаган ва мижозлар муаммони бартараф этадиган малакали механик топилгунича бир ойдан кўпроқ кутишга мажбур.

UzAuto Motors томонидан ишлаб чиқарилган маҳаллий автомобиллардан қимматроқ бўлса-да, Хитой автомобилларининг асосий жозибадорлиги шундаки, улар Япония ёки Кореянинг шунга ўхшаш автомобиллари, айниқса электрли моделларидан арзон.

Аммо Ўзбекистон бозорини тўлдирган Хитой автомобилларининг аксари маҳаллий шароитга мослаштирилмаган, дейди 40 йилдан бери ҳайдовчилик қиладиган тошкентлик Шукрулло Ҳамидов.

«Уларда кўпинча ўриндиқларни иситиш функцияси бўлмайди. Улар Ўзбекистоннинг қиши совуқ бўлишини ҳисобга олишмаган», деди у.

«Турли қурилмалар кўп. Сенсорли экранларга келсак, улар етарлича сезгир эмас. Бундан ташқари, доим ҳам осонликча ишлатиб бўлмайдиган меню бор. Овозни таниш эса яхши ишламайди», деб айтган Ҳамидов.

Хитой компаниялари кўп ҳолларда мижозларига ёрдам беришдан бош тортади, деб эътироф этди у.

Ўзбекистон бозорини забт этиш

Хитой бозорга кириб келар экан, Ўзбекистондаги машина эгалари сони ортиб бормоқда. 1 январга келиб ўзбекистонлик жисмоний шахслар 3396500 та енгил машинага эгалик қилган, бу аввалги йилдагига нисбатан 629400 тага кўп.

Кремлнинг Украинага ҳужуми ва Ғарбнинг Россияга қарши санкцияларидан сўнг Хитойнинг Ўзбекистон бозорига экспорт ҳажми кескин ошган.

Бугунги кунда Хитойлик автоишлаб чиқарувчилар аввал Ўзбекистон бозоридаги хорижий ишлаб чиқарувчилар орасида етакчилик қилган Россия автомобилсозлари ўрнини тўлиқ эгаллади.

Импорт Хитойнинг агрессив бизнес сиёсати ва Ўзбекистонда заводлар қурилаётган бир пайтда амалга оширилмоқда.

Сирдарё вилоятида премиум тоифадаги Exeed автомобилларини ишлаб чиқарадиган корхона бунга мисол бўла олади. Бўлажак корхона ва кўргазма заллари тармоғининг очилиши жорий йилнинг май ойида Тошкентда эълон қилинган эди.

Дастлаб ҳар йили йиғиш линиясидан 5000 та автомобил чиқади, йиллик ишлаб чиқариш ҳажми 20 мингтагача кўтарилиши кутилмоқда.

2022 йилнинг ёз ойларида Хитойнинг BYD компанияси маҳаллий UzAuto заводларида ўз машиналарини ишлаб чиқаришини эълон қилган эди. Икки компания январ ойида BYD Uzbekistan Factory номли қўшма корхонани рўйхатдан ўтказиш орқали ўзаро муносабатларини қонунан расмийлаштирди.

Йил охирига келиб, Хитойнинг яна бир автокомпанияси – Geely Ўзбекистонда ўзининг тўлиқ машиналар линиясини ишлаб чиқаришни режалаштирмоқда.

Пойтахт ва мамлакат кўчаларидаги машиналар сони, жумладан Хитой моделлари ҳам кун сайин кўпаймоқда, дейди тошкентлик 70 яшар механик-муҳандис Нуриддин Эргашев.

«Аввал, асосан юк машиналари, тракторлар, қурилишда ишлатиладиган техника ва мини-автобуслар бор эди. Ҳозир эса Хитойдан кўпроқ машиналар олиб келинаётган кўриниб турибди», деб айтган Эргашев Карвонсаройга.

«Аммо мен бундай машина сотиб олмаган бўлардим», деб қўшимча қилди у.

«Сервис хизмати борасида жуда кўп шикоятлар эшитдим. Бундан ташқари, кекса ва ўрта ёшдагилар «Хитойда ишлаб чиқарилган» нарсаларга унча ишонқирамайди.»

Тошкентлик иқтисодчи Анвар Назировнинг айтишича, Ўзбекистон машина бозорини либераллаштириши керак.

«Хитой қуёш панеллари, электромобилларни жуда тез ишлаб чиқаряпти... Аммо, уларнинг сифати ҳатто Осиё стандартлари бўйича, Корея, Япония ва ҳатто Ҳиндистон билан солиштирганда ҳам пастроқ», деди Назиров Карвонсарой билан суҳбатда.

Европа, Қўшма Штатлар, Япония ва Жанубий Кореяда ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг сифати умуман бошқа масала. Ўзбеклар қуёш панели, машина ёки бошқаси бўлсин, арзон ва сифатсиз нарсаларнинг ортидан қувмаслиги керак, дейди у.

Ўзбекистон, жумладан электр транспорт воситаларига ўтишдаги режаларни амалга оширишда Ғарб, Европа Иттифоқи, Япония ва Жанубий Корея билан янада фаолроқ ҳамкорлик қилиши керак, деб айтган Назиров.

«Бу вазиятда Хитойни стратегик ҳамкор сифатида танлаш катта хато, чунки бугунги кунда Хитой юқори сифатли маҳсулотларни, айниқса Марказий Осиё бозорига етказиб бера олмайди», деди у.