Теҳрон ва Москва Украинадаги уруш учун Россияда дронлар ишлаб чиқаришга келишиб олди

Янги разведка маълумотларига кўра, Теҳрон ва Москва иттифоқчиликни мустаҳкамлаш рамзи сифатида Россия ҳудудида Эрон дронларини ишлаб чиқаришни бошлашга махфий тарзда келишиб олганлар.

Шу ой бошида Эронда Россия ва Эрон расмийлари ўртасида келишув амалга ошди, деб хабар берган Washington Post газетаси шанба (19 ноябр) куни. Томонлар конструкциялар ва асосий компонентларни узатиш жараёнига ўтмоқда.

Бу бир неча ой ичида қуролланган дронларни ишлаб чиқариш бошлашга имкон беради, деб айтган ушбу воқеадан хабардор расмийлар.

Бир қатор НАТО мамлакатлари ушбу разведка маълумотларидан хабар топган бўлса-да, ҳукумат расмийлари тафсилотларни муҳокама қилишдан бош тортганлар, деб хабар беради нашр.

Агар келишув тўлиқ амалга ошса, бу Москванинг Украинада сустлашиб бораётган ҳарбий кампаниясига жиддий дастак бўлиб хизмат қилган Россия ва Эрон муносабатларининг янада кучайишини англатади, деб айтган расмийлар нашрга.

«Россия ўзининг шахсий конвейерига эга бўлиш билан сўнгги ҳафталарда Украинадаги уруш характерини ўзгартирган нисбатан арзон, аммо ўта ҳалокатли қурол тизимининг заҳирасини кескин ошириши мумкин» дейилади унда.

«Москва учун бу келишув тўққиз ойлик жанглардан сўнг етишмаётган юқори аниқликдаги ўқ-дориларга бўлган муҳим эҳтиёжни қондириши мумкин.»

Расмийларнинг таъкидлашича, Эрон бу келишувдан катта иқтисодий ва сиёсий фойда олишга, жумладан, дронлар Россия ҳудудида йиғилса, янги санкцияларнинг олдини олишга уринмоқда.

Расмийлардан бири қарор қабул қилишдан то амалга оширишгача жадал тус олган «икки давлатнинг Россия ҳудудида Эрон томонидан ишлаб чиқарилган дронларни ишлаб чиқаришга кўмаклашиш бўйича агрессив саъй-ҳаракатларини» таърифлаган, деб ёзади газета.

«Эрон ва Россия дунёга ёлғон сўзлаши мумкин, аммо фактларни яшира олмайди», деб айтган Миллий хавфсизлик кенгаши вакили Эдриен Уотсон Washington Post нашрига.

«Теҳрон Россияга қурол-яроғ етказиш ва унинг операцияларини қўллаб-қувватлаш орқали Украинадаги тинч аҳолини ўлдиришга ёрдам бермоқда», деди у. «Бу Эрон ва Россиянинг қанчалик иҳоталанганига яна бир мисол бўла олади.»

Эрон «хунрезликка кўмаклашмоқда»

Британия ташқи ишлар вазири шанба куни Баҳрайндаги йиллик Манама мулоқоти конференциясида сўзлаган нутқида Эронни «қон тўкилишига» ёрдам бераётгани учун танқид қилди ва Теҳронга қарши курашда иттифоқчилар билан ҳамкорлик қилишга ваъда берди, деб хабар беради AFP.

Украина ва унинг Ғарбдаги иттифоқчилари Эронни Россияга сўнгги ҳафталарда Украинага ҳужумлар учун фойдаланилган дронларни етказиб беришда айбламоқда.

«Эрон етказиб берган қуроллар бутун минтақага хавф солмоқда», деб айтган Британия ташқи ишлар вазири Жеймс Клеверли.

«Режим Украинада тинч аҳолини ўлдираётган қуролли дронларни Россияга сотишга киришди».

Клеверли шунингдек, Россия президенти Владимир Путинни глобал хавфсизликка таҳдид солаётганликда айблади.

«Унинг дунё бозорига олиб келган нотинчлик ёки глобал озиқ-овқат хавфсизлигига етказган зараридан ҳеч қайси давлат ҳимояланмаган», деб айтган у.

«Путиннинг уруши гуманитар фавқулодда вазиятлардан азият чекаётган сурияликлар ва яманликларга ҳамда иқтисодий инқирозга учраган оддий ливанликларга янада кўпроқ азоб-уқубатлар келтирмоқда», деб қўшимча қилди у.

Бир кун аввал Европа Комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен ҳам Баҳрайнда Эроннинг «қурол тарқатиши» Европага таҳдид экани ҳақида огоҳлантириб, Ислом республикасига қарши янги санкциялар жорий қилиниши мумкинлигига ишора қилган эди.

Теҳрон Россия билан ҳамкорликда «глобал тартиб»ни бузиш учун дрон каби қуроллар етказиб бермоқда, деб айтган у Манама мулоқоти анжуманида.

«Форс кўрфазининг бир қатор давлатлари йиллар давомида дронлар билан яккаланиб қолган давлатларга ёрдам бериш орқали солаётган таҳдиди ҳақида огоҳлантириб келишган», деб айтган фон дер Ляйен.

«Биз Эроннинг ядровий қурол ишлаб чиқаришининг олдини олишга ҳаракат қилиш билан бирга, дронлардан тортиб баллистик ракеталаргача бўлган қуролларни тарқатишнинг бошқа шаклларига ҳам эътибор қаратишимиз кераклиги ҳақидаги жуда оддий ҳақиқатни тушунишимиз учун жуда узоқ вақт керак бўлди».

«Бу нафақат Яқин Шарқ, балки барчамиз учун хавф солмоқда», деб қўшимча қилди у.

«Эрон дронларни тарқатганига жавобан хамкор ва иттифоқдош давлатлар билан қўшимча санкциялар жорий қилишни мувофиқлаштиряпмиз», деб айтган Фон дер Ляйен.

Қуролга оид битимлар ва раддиялар

15 ноябр куни Қўшма Штатлар Россиянинг Украинага қарши урушини қўллаб-қувватлагани учун Эрон ва Россиянинг юридик ва жисмоний шахсларига, жумладан, «Вагнер» жангарилар гуруҳига қарши янги санкциялар жорий қилди.

АҚШ Давлат департаментига кўра, Теҳрон Россияга фуқаролик инфратузилмаси ва шаҳарларга зарба беришда фойдаланилаётган дронларни топширган.

Бир неча ҳафта давомида бунинг аксини тасдиқловчи кўплаб далиллар мавжудлигига қарамай, дронларни Москвага топширганини қатъиян рад этган Теҳрон 5 ноябр куни йўналишини кескин ўзгартирган.

Эрон ташқи ишлар вазири Ҳусайн Амир Абдуллаҳиён Эрон Россияга дронлар берганини тасдиқлаган, аммо Украинадаги уруши учун Москвага ракета етказгани ҳақидаги хабарларни рад этган.

Ташқи ишлар вазирининг айтишича, Эрон дронларнинг Украинада қай мақсадларда қўлланилаётганидан бехабар, зеро Россия-Украина урушида бетарафлигини даъво қилаётган Теҳрон дронлар Украинага қарши уруш бошланишидан аввал юборилганини таъкидламоқда.

Аввалроқ, Эрон Россияга дронлар юборганини тан олган, бироқ улар Москва Украинага бостириб киришидан аввал иттифоқчи давлатга етказиб берилганини таъкидлаган эди.

Бу орада Теҳрон Москва билан қурол-яроққа оид битимлар тузишда давом этмоқда.

9 ноябр куни Sky News телеканалининг хавфсизлик манбаларига иқтибос келтирган ҳолда хабар беришича, Россия Эронга 140 миллион евро (144 миллион доллар) нақд пул ва ўлжа қилиб олинган АҚШ ва Британияда ишлаб чиқарилган бир қанча қурол-яроғларни ўтказиб, эвазига ўнлаб хушкуш-дронлар олган.

Хабар қилинишича, битим 20 август куни эрта тонгда амалга оширилган.

Манбанинг таъкидлашича, яқинда Теҳрон ва Москва ўртасида умумий қиймати 200 миллион евролик дронлар бўйича келишув имзоланган бўлиб, бу «тез орада Эрондан яна бир катта партиядаги учувчисиз учар қурилмалар етказиб берилишини» англатади.