Поёни йўқ уруш Латвиянинг Украинага ёрдам бериш саъй-ҳаракатларини авж олдирмоқда

РИГА, Латвия – Россиянинг Украинага қарши асоссиз ҳужуми Россия таъсирини рад этувчи ва Европага мойил позицияга эга Латвиядаги саъй-ҳаракатларнинг кучайишига қўшимча туртки берди.

Украинанинг Латвиядаги элчихонаси маълумотларига кўра, Латвиядаги украинлар мамлакатдаги энг йирик этник гуруҳлардан бири бўлиб, жами аҳолининг 2,5 фоизини ёки тахминан 55199 кишини ташкил қилади.

2022 йил феврал ойида Россия Украинага кенг кўламли босқин бошлаганидан бери ушбу диаспора аъзолари ва Латвия аҳолисининг кенг қатлами турли йўллар билан Украинани қўллаб-қувватлашга киришди.

Латвиянинг Украинани қўллаб-қувватлаши 2013 йил ноябридаги Евромайдон намойишларидан бошланган, ўшанда ғазабнок украиналиклар ўша вақтдаги президент Виктор Януковичнинг Европа Иттифоқи ва Украина ўртасидаги сиёсий-иқтисодий келишувни имзоламаслик қарорига қарши чиққан эдилар.

Намойишчилар Януковични Кремлнинг босими остида Россия ва Евроосиё Иқтисодий иттифоқи (ЕОИИ) билан яқинроқ алоқалар ўрнатишга уринганликда айблаган.

Евромайдон намойишлари Латвиядаги украин диаспорасини ҳаракатга келтирди, дейди Украинанинг Суми вилоятида туғилган, аммо тахминан 40 йилдан бери Латвияда яшайдиган Татьяна Лазда.

«Бу ерда иккита ташкилот бор: Украинани қўллаб-қувватлаш жамияти ва Латвия украинлари конгресси ва биз 2013 йилдан бери бирга ишлаймиз», дейди Украинани қўллаб-қувватлаш жамияти бошқаруви аъзоси бўлган Лазда.

2014 йилда Россия Қримни аннексия қилиб, Донбасснинг бир қисмини эгаллаб олгач, украинлар-латишлар украинапараст ҳукумат кучлари ва жароҳатланган украиналик кўнгиллиларни даволовчи шифохоналар учун биргаликда хайрия маблағи тўплай бошладилар.

Латвиянинг кўпчилик аҳолиси Украинани қўллаб-қувватловчи гуруҳларга ёрдам бермоқда, деди Лазда.

«Баъзи одамлар бор, биз уларни ҳеч қачон кўрмаганмиз», деди у. «Биз фақат Facebook орқали биладиган одамлар бор, айримларни эса умуман танимаймиз.»

«Аммо биз турли эҳтиёжлар учун маблағ йиғаётганимизни эълон қилсак, улар доим пул жўнатишади», деди у.

Латвия кенг кўламли босқиндан сўнг ярадор бўлган украиналик аскарларни ҳам қабул қилди. Лазданинг айтишича, уларнинг кўпчилиги травматология ва микрожарроҳлик марказларида даволаниб, жангни давом эттириш учун Украинага қайтган.

2022 йил февралдан бери Украинада яраланган аскарлардан бири – асли грузин бўлган украиналик Вахтанг икки ярим ойдан кўпроқ вақт давомида Лазда ва унинг оиласи билан яшади.

«У доим бошқа украиналик ҳарбийлар билан мулоқот қилиб турарди, дўстларим эса уни тинчлантиришим, қулай шароитлар яратиб беришим кераклигини айтишарди», деди у.

Аммо Лазда Вахтангга бу ҳақда гап очганида, у ҳар доим: «Хавотир олма, ҳаммаси яхши бўлади, биз ғалаба қозонамиз, мен оёққа туриб, Украинага қайтаман», дер эди.

«Ва айнан шундай бўлди ҳам», деди у.

«Январ ойида у таъминот билан шуғулланувчи бўлинмасига қайтиб борди», деди Лазда. «Ишонасизми, у машина ҳайдаётганида чап қўли билан рулни бошқаради, ўнг қўли билан эса жароҳатланган оёғини ишлатиш учун газ педалини босади.»

Латвияда 40 минг украиналик қочқин

2014 йилда Россия-Украина уруши бошланганида украин-латвиялик шифокор Яна Стрелеца можаро қурбонларига ёрдам кўрсатиш жамғармасига раҳбарлик қилар, ярадорларни даволаш учун пул йиғаётган эди.

Маълум бўлишича, ярадорларнинг бир қисми Украина ҳарбий госпиталларида муваффақиятсиз операция қилинган ва бу беморлар реконструктив жарроҳлик учун Латвияга олиб келинган, деди Стрелеца.

Ригадаги Микрохирургия марказида даволаниш қиммат ва узоқ муддатли жараён, аммо Латвияда тасдиқланган ҳукумат дастурига кўра, эндиликда Украинанинг исталган фуқароси латвияликлар каби даволаниши мумкин.

Баъзи маълумотларга кўра, 2022 йил феврал ойида Россия армияси Украинага кенг кўламли ҳужум бошлаганидан бери Латвияга 40 мингга яқин украиналик қочқин келган, деди у.

«Россия фильтрациясидан ўтганлар жуда аянчли вазиятда қолган» деди Стрелеца Украинанинг Россия назорати остидаги ҳудудларида содир бўлган мажбурий депортациялар ва ғойиб бўлишлар ҳақида гапириб.

АҚШ давлат департаментининг 25 август кунги ҳисоботида айтилишича, Россия ва унинг воситачи кучлари 1,6 миллионгача украиналикларни, жумладан минглаб болаларни «сўроқ қилган, ҳибсга олган ва мажбуран депортация қилган» – «қаршиликни бостириш учун» уларни филтрлаш лагерларига олиб кетган.

Филтрлаш лагерларида Россия кучлари кўпинча миллатчилик» татуировкалари бор украиналикларни излайди, уларнинг паспортларини мусодара қиладива уяли телефонларини тинтув қилади, дейилади хабарда.

Кўп ҳолларда россиялик кўнгиллилар украиналикларга Латвияга ўтишда ёрдам беришади, деди Стрелеца, икки фарзанди билан Россиянинг Псков яқинидаги украиналик қочқинлар лагерида бўлган энергодарлик аёлнинг ҳикоясига асосланиб.

«Аммо Мариуполдан Россияга олиб кетилган ва [Россиянинг Узоқ Шарқидаги] Хабаровскка жўнатилган одамлар ҳам бор», деди Стрелеца ва бу оилаларнинг тақдири номаълумлигини қўшимча қилди.

Энергодарлик аёл бир пайтлар ўз шаҳрини дунёдаги энг хавфсиз жой деб ўйлаган эди, дейди Стрелеца.

«Уларнинг ёнида Европадаги энг йирик атом электр станцияси жойлашгани учун «у ерга ким ҳам зарба берарди», деб ўйлашарди. Қайтанга, у ерга Киевдан қочқинлар келишини кутган эдилар, лекин ҳаммаси бошқача бўлиб чиқди», дейди у.

Запорожье атом электр станцияси ходимлари ҳуқуқларидан маҳрум қилинган ва уларга қулдек муомала қилинади, деди Стрелеца.

Латвияликлар Украина учун жанг қилмоқда

Украинани қўллаб-қувватлаш жамияти кўнгиллиси Янис Раткевич Украина қўшинлари билан бирга жанг қилаётган латвиялик кўнгиллилар билан алоқада бўлиб туради.

Раткевичснинг сўзларига кўра, сўнгги бир йилда Украинага 35 га яқин латвиялик легионер жўнаб кетган ва ҳозирда у ерда 16 нафар кўнгилли бор.

Латвиялик кўнгиллилар ҳозир Донецкка олиб борувчи йўлда Харков вилоятининг Купянск шаҳридан бўлган украиналик аскарлар билан бирга жанг қилмоқда, деди у.

«Операцияларда иштирок этаётган одамлар бутун фронт чизиғи бўйлаб ҳаракатланмоқда», деди у. Йигитларимиз ўқ-дорилар тақчиллигидан хавотирда бўлса-да, Россия армияси ҳам худди шундай вазиятда эканлигидан мамнун», деди у.

Раткевич, шунингдек, Украина армияси учун пул ва буюмлар йиғишда ёрдам беради.

Жамият 100 минг еврога яқин пул йиғди, бу маблағ кийим-кечак, жиҳозлар ва транспорт учун сафарбар қилинди. Хайр-эҳсонлар одатда 200 евродан ошгани йўқ, аммо бир компания 5000 евро хайрия қилди, деди у.

«Аммо биз Украинага ёрдам бераётган ягона ташкилот эмасмиз», деди Раткевич «Латвия Украинага ёрдам бериш учун ялпи ички маҳсулотининг 1 фоизини ажратганини» таъкидлаб.

«Бундан ташқари, маҳаллий бошқарув органлари Украинага кўплаб транспорт воситалари жўнатган, баъзи йирик компаниялар эса 5 миллион еврогача маблағ йиққан», деди у.