Сохта байроқ остидаги амалиётлар ва киберҳужумлар Россиянинг Украинага босқини дебочаси бўлиши мумкин

КИЕВ – Дунё мамлакатлари раҳбарлари Россияни Украина билан юзага келган тангликни юмшатиш ҳақида огоҳлантиришда давом этар экан, Кремл босқинчилик учун замин ҳозирлаш кампанияси доирасида байроқ остида амалиётлар ўтказиб, киберҳужумлар уюштирмоқда ва дезинформация тарқатмоқда.

«Барча далиллар ушбу киберҳужум ортида Россия турганига ишора қилмоқда», деб баёнот берган Украина рақамли трансформация вазирлиги якшанба (16 январ) куни.

«Москва гибрид уруш олиб боришда давом этяпти.»

Вазирликка кўра, ҳужумнинг мақсади «жамоатчиликни саросимага солишгина эмас, балки Украинадаги вазиятни беқарорлаштириб, давлат сектори ишини тўхтатиш ва украиналикларнинг ҳокимиятга нисбатан ишончига путур етказиш».

Украина ва Россия ўртасида танглик авж олар экан, Киев Россияни босқин олдидан чегара яқинига 100 минг аскар жойлаштиришда айблаган.

Ўз навбатида Украинанинг заҳирадаги ҳарбий хизматчилари ҳам урушга ҳозирлик кўрмоқда. 100 минг кишидан ошган кўнгилли фуқаролар Украинанинг 215000 аскардан иборат мунтазам армияси сафини тўлдириши кутилмоқда.

«Сохта байроқлар» ва дезинформация

Россия Украинага бостириб кириш баҳонаси ўлароқ «сохта байроқ остида» операция ўтказиш учун портловчи моддалар бўйича ўқитилган қўпорувчиларни жойлаштирди, деб айтган АҚШ расмийлари жума куни.

Оқ уй матбуот котиби Жен Псакининг айтишича, АҚШ разведкаси Россия ҳарбий босқиндан «бир неча ҳафта» олдин операцияларни бошлаши мумкин, деб ҳисобламоқда. Бу ҳодиса январ ва феврал ойи ўрталарида бошланиши эҳтимолдан холи эмас.

«Бизда Россия Украина шарқида сохта байроқ операциясини ўтказиш учун бир гуруҳ оператив кучларни олдиндан тайёрлаб қўйганини тасдиқловчи маълумотлар бор», деди у журналистларга.

«Тезкор кучлар шаҳар шароитида уруш олиб бориш ва портловчи моддалар ёрдамида Россиянинг ўз воситачи кучларига қарши қўпорувчилик ҳаракатлари уюштириш бўйича тайёргарликдан ўтган».

Бундан бир кун аввал АҚШнинг Миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Жейк Салливан Россия «босқинчиликка баҳона топиш учун замин ҳозирлаётганини» айтган эди.

Киберҳужум ҳақида сўзлаган Псаки Қўшма Штатлар «хавотирда» эканини айтган, аммо Россияни айбламаган.

Бироқ, унинг айтишича, Россия ижтимоий тармоқларда дезинформация кампаниясини жадаллаштирган, жумладан, Украинани ҳуқуқларни бузишда, Ғарбни эса кескинликни авж олдиришда айбловчи постлар жойлаштирилган.

«Биздаги маълумотларга кўра, Россиянинг таъсир ўтказиш субъектлари аллақачон Россиянинг аралашувини оқлаш ва Украинада ихтилофларни авж олдириш учун давлат ОАВ ва ижтимоий тармоқларда Украинага нисбатан провокациялар уюштира бошлаган», деди у.

Ижтимоий тармоқларда Москванинг Украина ҳақидаги нарративини оқлайдиган рус тилидаги материаллар декабр ойида 200 фоизга кўпайиб, кунига деярли 3500 та постга етган, деди Псаки.

Журналистлар билан брифингда сўзлаган Салливан Россия 2014 йилда Қримни эгаллаб, Украина шарқида давом этаётган исёнчилик ҳаракатини дастаклаганида ҳам худди шундай тактика қўллаганини айтди.

«Жиддий» қаршилик

Жума куни Украинадаги асосий ҳукумат веб-сайтларига ҳужумдан олдан ҳам Европа ташқи ишлар вазирлари киберҳужумлар Россия режалаштираётган ҳарбий босқиндан олдин ёки унга ҳамроҳ бўлиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирган эди.

Австрия ташқи ишлар вазири Александр Шалленберг Франциянинг Брест шаҳрида бўлиб ўтган иттифоқнинг бош дипломатлари йиғилишида Россия билан қарама-қаршилик «жиддий, сўнгги йилларда кузатилганларидан анча жиддийроқ» эканини айтган.

«Айримлар бу киберҳужум бошқа амалиётлар ва ҳарбий ҳаракатлар дебочаси бўлиши мумкинлигини айтмоқда», деди у.

«Бу айнан биз огоҳлантирган ва бизни қўрқитаётган нарса», деди Швеция ташқи ишлар вазири Анн Линде.

«Украинага ҳужум қилинадиган бўлса, жавобимиз жуда шиддатли, кучли ва қатъий бўлади», деб қўшимча қилди у.

Бу орада Европа Иттифоқи (ЕИ) киберҳужумга қарши туришда Украинага ёрдам беришга ҳаракат қилмоқда, деди Европа Иттифоқининг ташқи сиёсат бўйича раҳбари Хосеп Боррел.

«Биз бу турдаги киберҳужумларга қарши курашда Украинага ёрдам бериш учун барча ресурсларимизни сафарбар қилмоқдамиз», деди у Европа Иттифоқининг сиёсий ва хавфсизлик қўмитасининг фавқулодда мажлиси чақирилгани ва ЕИ тезкор жавоб чоралари кибербўлинмаси ишга тушганини эълон қилиб.

НАТО Украинани дастаклайди

Киев ва унинг Ғарбдаги ҳамкорлари янги «оғриқли» санкциялар ва Ғарб билан мудофаа соҳасидаги ҳамкорликни кучайтириш чораларини ўз ичига олувчи «Россияни жиловлашга қаратилган» кенг қамровли ҳужжатлар устида ишламоқда, деб баёнот берган Украина ташқи ишлар вазири Дмитри Кулеба якшанба куни.

«[Россия президенти Владимир] Путин қўшнилари нега НАТОга аъзо бўлишга уринаётганини билмоқчи бўлса, кўзгуга қараши кифоя», деб айтган у ташқи ишлар вазирлиги баёнотида.

Душанба куни НАТО Украинага кибердастакни кучайтириш бўйича келишув имзолаган.

НАТО Бош котиби Йенс Столтенберг жума куни НАТО ва унга аъзо давлатлар экспертлари яқинда содир этилган киберҳужумга қарши кураш бўйича жойларда Украина билан ҳамкорликда иш олиб бораётганини айтди.

Унинг сўзларига кўра, янги келишув «кенгайтирилган киберҳамкорликни, жумладан, Украинани НАТОнинг зарарли дастурлар ҳақида маълумот алмашиш платформасига улашни» ўз ичига олади.

«Ушбу янгиланган келишувга мувофиқ, биз Украина билан ҳамкорликни чуқурлаштирамиз, уни ахборот технологиялари ва алоқа хизматларини модернизация қилишда қўллаб-қувватлаймиз, шу билан бирга, мамлакат мутахассисларини ўқитиш керак бўладиган соҳаларни ҳам белгилаймиз», деди НАТОнинг алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги раҳбари Людвиг Декампс душанба куни.

«Биз келажакда НАТО кўмагида Украина Қуролли кучларининг қўмондонлик ва бошқарув тизимига замонавий ахборот технологиялари ва хизматларини жорий этишни режалаштиряпмиз», деди Украинанинг НАТОдаги элчиси Наталья Галибаренко.

Россиянинг инкори

Кремл киберҳужум ортида Россия турганини тасдиқловчи далиллар йўқлигини таъкидлашда давом этмоқда.

«Бу ишга ҳеч қандай алоқамиз йўқ», деб айтган Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков CNNга.

«Украиналиклар ҳамма нарсада, ҳатто ўз юртларидаги ёмон об-ҳавода ҳам Россияни айблайдилар», деб айтган у инглиз тилида.

Жума куни кечқурун расмий Киев киберҳужум ортида Россия хавфсизлик хизматлари турган бўлиши мумкинлигини тасдиқловчи дастлабки аломатлар аниқланганини айтган.

Украина хавфсизлик хизмати СБУ жума куни эрта тонгда 70 га яқин ҳукумат веб-сайтларига ҳужум уюштирилганини айтган.

Ташқи ишлар вазирлиги сайтида бир муддат украин, рус ва поляк тилларида «Қўрқинг ва энг ёмонини кутинг» деган хабар чиқиб турган.

Хакерлик ҳужумидан бир неча соат ўтиб, хавфсизлик хизмати бузилган сайтларнинг аксарига кириш тиклангани ва кўрилган зарар минимал эканлигини маълум қилди.

Microsoft огоҳлантируви

Аммо, якшанба куни Microsoft киберҳужум дастлаб тахмин қилинганидан ҳам вайронкор бўлиши ва кўпроқ ташкилотларга таъсир ўтказиши мумкинлиги айтган.

АҚШнинг дастурий таъминот гиганти зарарли дастур таҳлили давом этаётганини айтиб, у ҳукумат рақамли инфратузилмасини ишдан чиқариши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирган.

«Товламачи дастур кўринишидаги, аммо товламачиликдан кейин тиклаш механизмига эга бўлмаган зарарли дастур бузғунчилик мақсадида ишлаб чиқилган бўлиб, товламачилик ўрнига нишонга олинган қурилмани бутунлай ишдан чиқариши мумкин», дейилади Microsoft блогида.

Ҳужумдан жабрланган ташкилотларнинг сони дастлаб тахмин қилинганидан кўпроқ бўлиши мумкин, деб огоҳлантиради у.

Аммо Сан-Францискода жойлашган Digital Shadows компаниясининг ахборот хавфсизлиги бўйича раҳбари Рик Холландга кўра, бундай ҳужумлар Россия стратегиясининг бир қисмидир.

«Кибер операцияларни бошқа иштирокчилар орқали ёки ўзи амалга оширишидан қатъи назар, Россия геосиёсий рақибларининг ҳукумат ва хусусий идораларини вайрон қилишга интилади.»

«Тикланиш ҳар бир ташкилотнинг ўзига боғлиқ, аммо Украина анчадан бери Россиянинг қўпорувчилик ҳужумларига қарши чора кўриш ва улардан тикланиш тажрибасига эга», дейди АҚШнинг Netenrich киберхавфсизлик фирмаси ходими Жон Бамбенек.